W książce \"Animal Rationale. Jak zwierzęta mogą nas inspirować? Rodzina, edukacja, biznes\" każdy rozdział składa się z dwóch części. Najpierw otrzymujemy historię przyrodnika o zjawiskach zaobserwowanych w świecie zwierząt ilustrowaną fotografiami opisywanych zwierząt. Czasem przedstawione są jakieś charakterystyczne zachowania społeczne zwierząt, czasem jakaś niezwykła cecha, czasem mowa o niezwykłym - powstałym w toku ewolucji - przystosowaniu zwierzęcia do warunków, w których żyje. W drugiej części rozdziału opowieść ta staje się punktem wyjścia dla psychologa do rozważań o zachowaniach ludzi.

I tak np. w rozdziale o krzyżaku ogrodowym, czytelnik poznaje niezwykłe zwyczaje wędrujących pająków. Łukasz Bożycki opisuje, jak pająki wyruszają na poszukiwania terytorium, które mogłyby zamieszkać. Pająki po wydostaniu się z kokonu wdrapują się na najwyższy w okolicy obiekt - np. krzak czy drzewo, unoszą odwłok i przędą specjalną nić. \"Jedwabista, cienka nić, pracowicie wyprowadzana z odwłoka, staje się coraz dłuższa, aż w pewnym momencie podmuch wiatru porywa ją wraz z >>właścicielem<<. Od tej pory razem unoszą się w powietrzu niczym szybowiec\" - pisze Bożycki i wyjaśnia, że to właśnie babie lato, z którym miewamy do czynienia w drugiej połowie września. Bożycki podaje, że krzyżak może dzięki swojej nici osiągnąć nawet wysokość 5000 m n.p.m. \"Jest to połowa wysokości przelotowej większości samolotów pasażerskich i pułap podobny do tego, na którym latają bociany białe\" - obrazuje przyrodnik.

Historię o podróżach krzyżaka (ale nie tylko) bierze na warsztat Paweł Fortuna i zastanawia się nad tym, jak młodzi ludzie opuszczają dom rodzinny i zaczynają żyć na własną rękę. \"Chodzi o zjawisko przerwania psychologicznej >>pępowiny<< między rodzicami a dziećmi. Oczywiście przecięcie tej niewidzialnej liny wcale nie musi oznaczać wyjazdu na emigrację i zerwania z rodzinnymi tradycjami. (...) Jednak konieczne jest wypuszczenie \"pajęczej nici\" i rozpoczęcie autonomicznej egzystencji\" - pisze. Podaje dane z GUS, wg których w 2013 r. ponad 17 proc. małżeństw mieszkało z którymś ze swoich rodziców. Fortuna opisuje też zwyczaje dotyczące mieszkania z rodzicami w różnych kulturach. Mowa jest więc i o włoskich \"bomboccionich\", o niemieckich \"Nesthockerach\" czy o japońskich \"parasito singhuru\".

Autorzy zajmują się w podobny sposób m.in. żałobą słoni, polowaniem wilków, komunikacją pszczół czy obroną potomstwa przed zagrożeniem u ryby różanki.

Opowieści o zwierzętach są tak skonstruowane, że czytelnik siłą rzeczy sam zaczyna odnosić je do zachowań ludzkich. Wiele razy złościłam się, że moje rozważania płynące z pierwszej części rozdziału nie są kontynuowane w drugiej części - psycholog podejmował zupełnie inny wątek, niż to się początkowo narzucało. Ale to jest wbrew pozorom wartością tej książki. Okazuje się bowiem, że świat zwierząt może być dla człowieka skarbnicą inspiracji. A nawet jedna historia o zwierzęciu prowadzić może do bardzo wielu wniosków dotyczących funkcjonowania ludzi w społeczeństwie.

\"Animal Rationale. Jak zwierzęta mogą nas inspirować? Rodzina, edukacja, biznes\" Paweł Fortuna, Łukasz Bożycki, Warszawa 2015, Wydawnictwo Naukowe PWN.

PAP - Nauka w Polsce

lt/ agt/