Peter W. Higgs - odkrywca "boskiej cząstki"

We wtorek Królewska Szwedzka Akademia Nauk przyznała prof. Peterowi Higgsowi Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki za \"teoretyczne odkrycie mechanizmu, który przyczynia się do naszego zrozumienia pochodzenia masy cząstek subatomowych\". Nagrodą podzielił się z Francois Englertem.

\"Jestem przytłoczony przyznaniem mi tej nagrody i dziękuję Królewskiej Akademii Szwedzkiej. Chciałbym również pogratulować wszystkim, którzy przyczynili się do odkrycia nowej cząstki i podziękować mojej rodzinie, przyjaciołom i kolegom za ich wsparcie. Mam nadzieję, że to uznanie (roli) podstawowej nauki przyczyni się docenienia wartości badań nie mających praktycznego zastosowania\" - napisał Higgs w oświadczeniu, które zamieszczono na stronie jego uczelni, Uniwersytetu w Edynburgu, po informacji o otrzymaniu Nobla.

Największe osiągnięcie naukowe prof. Higgsa przypada na początek lat 60. XX wieku, gdy pracował na Uniwersytecie w Edynburgu. Przewidział wówczas istnienie wyjątkowego bozonu – cząstki elementarnej, która bierze udział w mechanizmie determinowania masy cząstek.

\"Nie było żadnego momentu: Eureka!\" – mówił uczony, opisując okoliczności, w których dokonał odkrycia. Koncepcja jego naukowej teorii przyszła mu do głowy w 1960 roku podczas wycieczki po szkockim Parku Narodowym Cairngorms. Pierwszy tekst, w którym przedstawił jej podstawy, opublikował w piśmie \"Physics Letters\" w 1964 roku. W tym samym roku napisał też dłuższą pracę, w której postulował istnienie słynnej cząstki i wyjaśniał działanie całego modelu teoretycznego, dzisiaj nazywanego modelem Higgsa. Ta druga praca nie została jednak zaakceptowana przez redakcję \"Physics Letters\". Higgs dopisał więc jeden rozdział i wysłał do \"Physical Review Letters\". Ostatecznie jego najsłynniejsza praca ukazała się właśnie w tym piśmie.

Na potwierdzenie swojej rewolucyjnej teorii i światową sławę musiał czekać niemal 50 lat. W 2012 roku zespół pracujący przy Wielkim Zderzaczu Hadronów w ośrodku CERN pod Genewą potwierdził eksperymentalnie istnienie cząstki. Wtedy nazwisko Higgsa pojawiało się w niemal wszystkich serwisach informacyjnych na świecie. \"To dla mnie najwspanialszy dzień w życiu. Poza tym miło jest być na konferencji fizyków, na której aplauz przypomina ten na meczach piłkarskich\" - mówił wtedy prof. Higgs.

\"New York Times\" porównał go do sławnego, lecz skromnego i nieuczestniczącego w publicznym życiu pisarza, nazywając „Salingerem fizyki\". Choć nazwa \"bozon Higgsa\" jest w powszechnym użyciu od kilkudziesięciu lat, to sam naukowiec nie przepada za tym określeniem. Sprzeciwia się także, by nazywać ją mianem \"boskiej cząstki\". Jest ateistą i w przeciwieństwie do niektórych naukowców, sądzi, że wiara i nauka nie dadzą się ze sobą połączyć. Jednak - jego zdaniem - nazywanie cząstki boską może być obraźliwe dla ludzi wierzących.

Peter Ware Higgs urodził się w maju 1929 roku w brytyjskim Newcastle. Po przeprowadzce rodziny do Bristolu uczył się m.in. w Cotham Grammar School. Właśnie tam zainspirował się pracami jednego z absolwentów szkoły Paula Diraca - jednego z twórców mechaniki i elektrodynamiki kwantowej. W 1946 roku ukończył prestiżową szkołę City of London School, a rok później rozpoczął studia w King\\'s College London. Na tej uczelni ukończył studia z fizyki i obronił doktorat. Następnie podjął pracę na Uniwersytecie w Edynburgu, a później w University College London oraz Imperial College London. W 1960 powrócił do Edynburga i aż do 1980 roku wykładał tam matematykę. Od 1980 roku jest profesorem fizyki teoretycznej na tej uczelni. Na emeryturę przeszedł w 1996 roku.

Nigdy nie bał się głoszenia odważnych tez i demonstrowania swoich poglądów. Jak opisuje Ian Sample w swojej książce \"Peter Higgs. Poszukiwania boskiej cząstki\", spore kontrowersje wywołał już w 1950 r., gdy jako przewodniczący jednego z towarzystw naukowych wygłosił on referat: \"Skąd naukowcy mają pewność, że ich spostrzeżenia są prawdziwe?\". W latach 50. działał też aktywnie w ruchu na rzecz rozbrojenia atomowego. Wystąpił z niego, gdy członkowie ruchu zaczęli protestować również przeciwko energii jądrowej. Podobnie było z organizacją ekologiczną Greenpeace. Higgs był jej członkiem do momentu, gdy opowiedziała się ona przeciw organizmom modyfikowanym genetycznie.

Za swoje osiągnięcia uczony otrzymał m.in. Medal Hughesa przyznawany przez Towarzystwo Królewskie w Londynie oraz Medal Rutherforda. Nagradzały go też Europejskie Towarzystwo Fizyczne, Królewska Szwedzka Akademia Nauk, Amerykańskie Towarzystwo Fizyczne. Choć w 2004 roku otrzymał prestiżową Nagrody Wolfa w dziedzinie fizyki, to nie chciał odebrać nagrody w Jerozolimie, by uniknąć spotkania z ówczesnym prezydentem Izraela Mosze Kacawem. Higgs był bowiem przeciwny polityce Izraela wobec Palestyny.

Higgs do dziś mieszka w Edynburgu. Jest ojcem i dziadkiem. Jeden z jego dwóch synów jest informatykiem, a drugi muzykiem jazzowym. (PAP)

ekr/ pmw/ mrt/