We wtorek kapsuła Dragon z czworgiem astronautów misji Ax-4, w tym Sławoszem Uznańskim-Wiśniewskim, bezpiecznie powróciła na Ziemię, po kilkunastodniowym pobycie astronautów na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS).

Zanim Sławosz Uznański-Wiśniewski znalazł się w kosmosie, przez dwa lata brał udział w szkoleniach, które miały go przygotować do radzenia sobie w zupełnie nowej rzeczywistości. Chodziło nie tylko o przygotowanie do funkcjonowania w warunkach mikrograwitacji czy naukę obsługi urządzeń znajdujących się na ISS.

Zgodnie z procedurami szkoleniowymi NASA oraz ESA astronauci przed lotem w kosmos przechodzą zaplanowane treningi skupione nie tylko na kondycji fizycznej czy umiejętnościach technicznych, ale także na budowaniu odporności psychicznej. Utrzymanie dobrego samopoczucia psychicznego jest kluczowe dla powodzenia misji oraz bezpieczeństwa załogi, a także eksploracji kosmosu.

Zdaniem psychiatry dr. hab. Andrzeja Silczuka, eksperta programu Multi. Life, z tego historycznego wydarzenia każdy może wyciągnąć osobistą, cenną lekcję.

„Zbudowanie swojej odporności na to, co nie do końca poznane, z czym wcześniej nie mieliśmy do czynienia, jest kluczowe dla przetrwania w nowej sytuacji. Taką perspektywę powinniśmy przyjmować nie tylko myśląc o kosmosie, ale także w warunkach naszej ziemskiej codzienności” – ocenił dr Silczuk, cytowany w materiale prasowym przesłanym PAP.

Jak zauważył, każda stresująca, trudna i nowa sytuacja, może być dla nas jak lot w kosmos. - Poradzimy sobie z nią na tyle dobrze, na ile pozwolą nam nasze predyspozycje i zasoby. Warto pamiętać, że możemy nad nimi pracować – zaznaczył.

W trakcie przygotowań do misji kosmicznych astronauci przechodzą m.in. treningi regulacji emocji, obejmujące ćwiczenia oddechowe i relaksacyjne, poznają też strategie zarządzania napięciem psychicznym. Uczą się także rozpoznawania oznak przeciążenia psychicznego u siebie i innych członków misji. W trakcie pobytu na orbicie załoga ma zapewnione stałe wsparcie, w tym dostęp do usług psychologicznych i możliwość komunikacji ze specjalistami zdrowia psychicznego.

Jest to ważne, ponieważ w kosmosie pojawia się wiele ryzykownych czynników, na które trzeba się przygotować: wysoki poziom stresu, izolacja, zaburzenia rytmu dobowego czy obniżenie sprawności poznawczej.

„Chroniczny stres jest jednym z najbardziej powszechnych zagrożeń dla zdrowia psychicznego, także na Ziemi. Każdy z nas w swoim życiu doświadczy setek poważnych sytuacji stresowych, a nawet prawdopodobnie jednego epizodu depresyjnego. Jednak w przeciwieństwie do astronautów, Polacy wciąż niewystarczająco korzystają z profilaktyki i pomocy, by budować swoją odporność w tym zakresie” – podkreślił dr Silczuk.

Jak wyjaśnił, kluczowe znaczenie w opanowaniu emocji w sytuacjach stresowych ma praca nad oddechem, choć wydaje się czymś zupełnie prozaicznym.

„Z kolei konsultacje psychologiczne wykorzystać można nie tylko w procesie leczenia konkretnych dolegliwości psychicznych, ale także w analizie codziennych wydarzeń obarczonych stresem. Dzięki takiej rozmowie ze specjalistą możemy zrozumieć nasz mechanizm reakcji na konkretne zdarzenie i uczucia, które nam w tym towarzyszą. Na tej podstawie wypracować można zindywidualizowane metody, które będziemy mogli wykorzystywać w przyszłości” - tłumaczył psychiatra.

Dane Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wskazują, że grupą wiekową, która najczęściej zmaga się z problemami psychicznymi, są osoby między 30. a 39. rokiem życia – czyli grupa najbardziej aktywnych zawodowo Polaków. Według danych ZUS w 2024 r. liczba zwolnień lekarskich z powodu zaburzeń psychicznych i zachowania wzrosła w Polsce o 13,8 proc. w porównaniu do roku poprzedniego i wyniosła ponad 1,6 mln.

Pogłębiający się kryzys zdrowia psychicznego ma swoje odzwierciedlenie najnowszych statystykach ZUS za pierwszy kwartał 2025 roku – z powodu przeciążenia psychicznego Polacy spędzili na zwolnieniach aż 8 milionów dni – jest to o 0,8 punktu procentowego więcej niż rok wcześniej.

W ocenie eksperta ogromną rolę w budowaniu odporności psychicznej społeczeństwa mogą odegrać programy realizowane przez niektóre firmy i zakłady pracy, które oferują swoim pracownikom kursy i szkolenia np. w zakresie technik relaksacyjnych i oddechowych, a także możliwość skorzystania ze wsparcia specjalistów z zakresu psychologii w formie indywidualnych konsultacji. Pracownicy mogą np. korzystać ze spotkań z psychologiem, np. online, wybierając ekspertów specjalizujących się w różnych technikach terapeutycznych i obszarach psychologii. (PAP)

Nauka w Polsce

jjj/ bar/ ktl/