Ewaluacja to ocena jakości działalności naukowej, przeprowadzana w ramach dyscyplin uprawianych w jednostkach nauki i szkolnictwa wyższego. Obowiązuje ona uczelnie, instytuty PAN i międzynarodowe instytuty naukowe, zatrudniające co najmniej 12 pracowników naukowych w danej dyscyplinie.

Podczas oceny bierze się pod uwagę indywidualne osiągnięcia pracowników reprezentujących dyscyplinę. Poszczególnym dyscyplinom przyznawane są kategorie naukowe: A+, A, B+, B albo C. Od nich zależą uprawnienia do prowadzenia studiów, szkół doktorskich, nadawania stopni i tytułów, a także kwota subwencji, którą jednostka naukowa otrzymuje z budżetu.

Nowy model ewaluacji ma być odpowiedzią na postulaty zgłaszane przez środowisko naukowe. Pracuje nad nim zespół, powołany na początku kwietnia przez ministra nauki i szkolnictwa wyższego Marcina Kulaska.

Między 23 lipca a 1 sierpnia MNiSW zorganizowało pięć spotkań online na temat ewaluacji. Poprowadziła je wiceministra nauki szkolnictwa wyższego Karolina Zioło-Pużuk, a wzięło w nich udział ok. 3,5 tys. ekspertów i przedstawicieli środowiska akademickiego i naukowego.

– Konkretów było bardzo dużo – i z naszej strony, i ze strony uczestników spotkań. Dotyczyły m.in. kwestii pracowniczych, publikacji, popularyzacji i transferu technologii – powiedziała PAP wiceszefowa resortu nauki.

Największe emocje wśród uczestników ministerialnych konsultacji budziło Kryterium I ewaluacji, dotyczące oceny poziomu działalności naukowej. – To z tego kryterium wywodzi się punktoza, czyli zjawisko polegające na tym, że naukowcy skupiają się na działaniach o niskiej wartości naukowej, ale przynoszących dużo punktów w systemach oceny, nagród i awansów. Kryterium I determinowało też połączenie oceny pracowniczej z oceną ewaluacyjną jeden do jednego, uczestnicy spotkań postulowali ich rozdzielenie – wyjaśniła Karolina Zioło-Pużuk.

Uczestnicy ministerialnych spotkań zwracali też uwagę na różnice pomiędzy poszczególnymi dyscyplinami w ocenie działalności naukowej. – Każda dyscyplina składała własne propozycje, a my musimy wszystkie je rozważyć, żeby zauważyć różnice pomiędzy naukami humanistycznymi i technicznymi, każdemu badaczowi pozwolić na rozwój i odpowiednio go dowartościować – zaznaczyła wiceministra nauki.

Powiedziała, że pod wpływem rozmów z przedstawicielami środowiska naukowego resort zaczął „na poważnie” rozważać rozwiązanie, by pracownicy naukowo-dydaktyczni byli traktowani inaczej niż naukowi. – Jednostki badawcze i szkolnictwa wyższego oraz dorobek badaczy są oceniane na podstawie tak zwanej liczby N. N oznacza pracownika zatrudnionego na pełnym etacie. Dotychczas pracownicy naukowi i naukowo-dydaktyczny byli traktowani tak samo – każdy z nich stanowił N. Tymczasem pracownicy naukowo-dydaktyczni tylko 50 procent swojej działalności poświęcają na naukę, resztę na pracę dydaktyczną. Wcześniej w ewaluacji tego nie uwzględniano, teraz środowisko postuluje, by tym pracownikom przyznać 50 procent N - dodała Zioło-Pużuk.

Uczestnicy konsultacji proponowali też zmiany w Kryterium II ewaluacji, które dotyczy efektów finansowych badań naukowych i prac rozwojowych. Jak powiedziała wiceszefowa MNiSW, sugerowali, by w tym punkcie oprócz badań finansowanych w trybie konkursowym i wyników komercjalizacji osobno uwzględnić również patenty, brane dotąd pod uwagę w Kryterium I.

Karolina Zioło-Pużuk przyznała, że uczestnicy spotkań chwalili resort za plany wprowadzenia do ewaluacji Kryterium IV, które miałoby dotyczyć rozwoju zawodowego kadr, ale i w tym przypadku sugerowali różne rozwiązania. – Zwrócono nam uwagę, że to kryterium powinno promować stałość zatrudnienia. Czyli pytania powinny dotyczyć nie tylko awansów zawodowych albo prowadzenia szkoły doktorskiej, ale też tego, ile osób jest zatrudnionych na umowę o pracę, ile na umowę o dzieło albo w grantach – wyjaśniła rozmówczyni PAP.

Dodała, że do końca sierpnia MNiSW zbierze tematy poruszane podczas spotkań, udzieli odpowiedzi na pytania i wątpliwości uczestników konsultacji i przemyśli propozycje, które padły w trakcie rozmów. Podsumowania cyklu spotkań trafią do ministerialnego zespołu do spraw opracowania założeń do nowego modelu ewaluacji jakości działalności naukowej, który ma działać do końca września. – Mam nadzieję, że późną jesienią będziemy już mieli pierwszy szkic naszego rozporządzenia i będziemy mogli zaproponować kolejne spotkanie, na którym porozmawiamy o tym konkretnym akcie prawnym – zapowiedziała wiceministra nauki.

Podkreśliła, że resort ma już własną wizję ewaluacji działalności naukowej. - Chcemy promować jakość w polskiej nauce, duże osiągnięcia, pozycję międzynarodową polskiej nauki, a także popularyzację i współpracę z otoczeniem - podsumowała Karolina Zioło-Pużuk.

Nauka w Polsce, Anna Bugajska (PAP)

abu/ agt/