"Obecnie obiektem naszej największej troski jest to, że w ostatnich latach straciliśmy setki ekspertów, którzy byli odpowiedzialni za przeprowadzanie postępowań konkursowych i rozliczanie środków, a którzy odeszli lub odwrócili się od NCBR, ponieważ nie chcieli firmować swoim nazwiskiem tej instytucji. Dzisiaj tych, którzy z nami współpracują, mamy w naszej bazie zaledwie kilkuset. Jesteśmy im za to bardzo wdzięczni, ale nie ukrywamy, że odbudowa tej bazy jest jednym z priorytetów na najbliższy czas" – powiedział w rozmowie z Nauką w Polsce sekretarz stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego prof. Marek Gzik.

Na początku marca br. weszła w życie ustawa przywracająca nadzór resortu nauki nad NCBR (od 1 sierpnia 2022 r. ów nadzór sprawował resort rozwoju regionalnego).

W ostatnich miesiącach w NCBR trwa analiza programów, które dostały dofinansowanie w konkursach tej instytucji, aby wyłączyć z finansowania te, które zawierały nieprawidłowości. "W poprzednich latach pieniądze były wydawane poprzez ręczne sterowanie polityków PiS, którzy wywierali naciski, aby środki szły na projekty nie te wybierane przez ekspertów, ale na te dyktowane pod polityczne dyktando" – wskazał.

Porównał te działania do Funduszu Sprawiedliwości. "W NCBR mechanizm był taki sam. Prawo i Sprawiedliwość, wraz ze swoimi koalicjantami, stworzyli sobie enklawy do wydawania środków publicznych na potrzeby swoich partii i swoich stronników. W Ministerstwie Sprawiedliwości służył do tego Fundusz Sprawiedliwości, a w ministerstwie nauki (a później rozwoju regionalnego – przyp. red.) – NCBR" – wskazał wiceminister, który w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego jest odpowiedzialny za nadzór nad NCBR.

W jego ocenie NCBR odzyskuje dobre imię. "NCBR to instytucja, która wydaje miliardy złotych rocznie na rozwój naszego kraju; są to środki przeznaczane na projekty środowiska naukowego i gospodarki, które później zamieniają się w nowe technologie, w nowe produkty, a to wpływa na podnoszenie konkurencyjności i innowacyjności naszej gospodarki, czyli tak naprawdę na budowanie silnego polskiego państwa" – podkreślił prof. Gzik.

Wiceminister przypomniał, że NCBR jako jedyna instytucja w kraju ma uprawnienia do przekazywania środków unijnym polskim uczelniom. Wiosną br. resort nauki podjął w Brukseli zobowiązanie skontrolowania 2400 programów, które dostały dofinansowanie w konkursach NCBR. "Jesteśmy po rozmowach na szczeblu unijnym, gdzie pokazaliśmy nasze działamy na rzecz wyczyszczenia tych wszystkich nieprawidłowości. Wydaje się, że zagrożenie odebrania nam nawet miliarda złotych z funduszy unijnych zostało oddalone" – powiedział.

Wiceminister Gzik zapewnił, że jego rolą jest otoczenie NCBR parasolem ochronnym. "Ale nie takim politycznym, jak to się działo w poprzednich latach, ale wręcz odwrotnym, aby żadni politycy nie wywierali jakiejkolwiek presji na urzędników, którzy są odpowiedzialni za przeprowadzanie postępowań konkursowych i rozliczanie środków" - wyjaśnił.

"To są bardzo profesjonalni i solidni eksperci; oni muszą mieć swobodę działań, a nie działać pod presją" - podkreślił.

Pod koniec kwietnia poseł Michał Szczerba (KO) przekazał, że 18 marca br. Prokuratura Regionalna w Warszawie wszczęła śledztwo w sprawie NCBR. "Najwyższa Izba Kontroli, która była tutaj zawiadamiającym, podała, że podejrzewa w tej sprawie korupcję i przekroczenie uprawnień przez funkcjonariuszy politycznych" - powiedział wówczas Szczerba.

Nauka w Polsce, Agnieszka Kliks-Pudlik

akp/ zan/ js/