Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego zaniepokojona Narodowym Programem Kopernikańskim

Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego wydała w sprawie Narodowego Programu Kopernikańskiego uchwałę, która ukazała się na stronie internetowej organizacji sygnowana przez jej przewodniczącego - prof. Zbigniewa Marciniaka.

"Rada, po zapoznaniu się z materiałem o Narodowym Programie Kopernikańskim, mającym charakter projektu ustawy, która miałaby wejść w życie już 1 czerwca 2021 r., to jest za niecałe dwa miesiące, stwierdza że nigdy dotychczas nie spotkała się z tak radykalną propozycją ingerencji instytucjonalnej i finansowej w system nauki w Polsce bez uprzedniego przedstawienia rzetelnego uzasadnienia opartego na solidnych analizach" - czytamy w uchwale RGNiSW.

Członkowie rady napisali, że dostrzegają duży niepokój w środowisku akademickim wywołany tym projektem, co znalazło wyraz w uchwałach różnych gremiów naukowych oraz w komentarzach w mediach.

"Rada podziela ten niepokój, gdyż nie widzi możliwości, by zaproponowane rozwiązania mogły choćby w niewielkim stopniu przyczynić do realizacji zapisanego w preambule ustawy celu, jakim jest +dołączenie polskiej nauki do poziomu czołowych centrów naukowych na świecie+" - napisano.

Dla rady zaskoczeniem jest propozycja utworzenia szeregu instytucji, alternatywnych do już istniejących, co założono w ramach projektu ustawy o Narodowym Programie Kopernikański.

"Miałyby m.in. powstać: nowa korporacja uczonych z połową składu zdefiniowaną przez polityków, powielająca w dużej mierze rozwiązania z ustawy o PAN z 1951 r., nowa uczelnia obdarzona bezpre­cedensowym +kredytem ewalua­cyjnym+, nowe Centrum Badawcze dysponujące znacznym majątkiem nieokreślo­nego pochodzenia oraz niezależny od NCN, NCBiR oraz NAWA system grantowy. Wdrożenie tego projektu stanowiłoby zdaniem Rady destrukcję spójności polskiego systemu nauki i szkolnictwa wyższego" - podkreślono.

W uchwale napisano, że za tymi propozycjami "kryją się dużej skali potrzeby materialne i finansowe".

"Realna jest obawa, że nakłady związane z realizacją Narodowego Programu Kopernikańskiego obciążą budżet nauki i szkol­nictwa wyższego, co skutkowałoby istotnym pogorszeniem sytuacji dotychczas istniejących instytucji" - napisano.

RGNiSW uważa, że przyjęcie ustawy o Narodowym Programie Kopernikańskim mogłoby zaburzyć polski system nauki i szkolnictwa wyższego.

Rada wyraziła również zaskoczenie, że nie miała okazji poznać wcześniej założeń tej ustawy, a czego miała prawo oczekiwać, gdyż zgodnie z ustawą Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce jest ona jedną z instytucji przedstawicielskich środowiska naukowego, a organy władzy publicznej zasięgają u nich opinii w sprawach zasad działania i kierunków rozwoju systemu szkolnictwa wyższego i nauki. Rada współdziała z organami władzy publicznej w zakresie polityki naukowej państwa.

Na początku kwietnia Portal OKO.press podał, że Polską Akademię Nauk miałby zastąpić Narodowy Program Kopernikański, a zmianę taką krytycznie ocenia prezes PAN prof. Jerzy Duszyński. Według prezesa PAN jest to projekt powstający bez najmniejszych konsultacji z instytucjami reprezentującymi naukę w Polsce. Prof. Duszyński ocenił, że nowa instytucja różni się od PAN "całkowitym podporządkowaniem woli polityków".

Po tej publikacji minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek wielokrotnie zapewniał, że nie ma planów likwidacji PAN oraz że w MEiN nie trwają żadne prace dotyczące likwidacji PAN. "To dorobek i pewne dziedzictwo, które trzeba po prostu rozwijać, a niektóre obszary trzeba wspierać i reformować" - mówił. Jednocześnie przyznał, że o Narodowym Programie Kopernikańskim mowa jest od dłuższego czasu.

We wtorek w RMF FM Czarnek pytany, kiedy projekt ten lub inny o programach kopernikańskich, o Międzynarodowej Akademii Kopernikańskiej zostanie przyjęty przez MEiN, odparł: "Zakładamy, że zarówno projekt dotyczący Narodowego Programu Kopernikańskiego, jak i projekt dotyczący reformy PAN – bo takie też są analizowane w naszym ministerstwie – będą gotowe na jesieni tego roku".

Jak pisze "Dziennik Gazeta Prawna", Ministerstwo Edukacji i Nauki z okazji 550. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika planuje w 2023 r. uruchomić Narodowy Program Kopernikański. Ma on spowodować, że polskie instytucje naukowe dogonią te najlepsze na świecie. Jego realizacją zajmie się nowa instytucja – Międzynarodowa Akademia Kopernikańska. Pieczę nad nią będzie sprawować premier.(PAP)

autor: Szymon Zdziebłowski

szz/ mok/