Pracami kierował dr Andrzej Wolniewicz z Instytutu Paleobiologii PAN oraz Uniwersytetu Technologicznego w Hefei w Chinach. Publikacja ukazała się na łamach czasopisma eLife (https://elifesciences.org/articles/83163).

Nowo opisany gad morski nosi nazwę Prosaurosphargis yingzishanensis. Miał 1,5 metra długości i budową ciała przypominał ogromną jaszczurkę. Charakteryzował się szerokimi żebrami oraz płytkami kostnymi na grzbiecie tworzącymi swego rodzaju pancerz, który pełnił najprawdopodobniej rolę balastu oraz stanowił ochronę przed drapieżnikami.

„Zwierzę to było przedstawicielem wymarłej grupy gadów morskich zwanych zaurosfargidami (Saurosphargidae), znanych do tej pory ze środkowego triasu (247–237 mln lat temu) z Polski oraz południowych Chin. Opisany przez nas gad żył w płytkiej, mocno zasolonej lagunie, która we wczesnym triasie (ok. 250 milionów lat temu) znajdowała się na terenie obecnej prowincji Hubei w południowych Chinach. Jest to zatem najstarszy poznany dotąd zaurosfargid” – podał Wolniewicz.

Odkrycie rzuca nowe światło na ewolucję wodnego trybu życia u wymarłych gadów.

Aby ustalić pokrewieństwo między zaurosfargidami a innymi grupami gadów, zespół Wolniewicza zastosował metody filogenetyczne (filogenetyka to nauka zajmująca się badaniem drogi rozwojowej organizmów). „Drzewo rodowe zrekonstruowane na podstawie ponad 220 cech anatomicznych wskazuje, że zaurosfargidy stanowiły wczesny etap ewolucji większej grupy gadów morskich, znanych jako jaszczuropłetwe (zauropterygi, Sauropterygia), do których należały też słynne plezjozaury” – podkreślił paleobiolog.

Ponadto analiza wykazała, że prawdopodobni lądowi przodkowie jaszczuropłetwych posiadali dobrze rozwinięty pancerz skórny. „Pełniąc rolę balastu, umożliwiał on wczesnym przedstawicielom tej grupy zasiedlenie środowisk słonowodnych i poruszanie się po dnie morskim w poszukiwaniu pożywienia. Z biegiem ewolucji jaszczuropłetwe stawały się coraz lepiej przystosowane do życia w toni wodnej. Część z nich dalej rozwijała pancerz, choć u przedstawicieli najlepiej przystosowanych do życia w wodzie, w tym plezjozaurów, pancerz uległ ostatecznie redukcji” – opowiadał naukowiec.

Wyniki pracy polsko-chińskiego zespołu potwierdzają też bliskie pokrewieństwo między archozaurami (krokodyle, dinozaury, ptaki oraz ich krewni) a żółwiami.

Jak mówił Wolniewicz, wprawdzie to pokrewieństwo po raz pierwszy zostało zaproponowane prawie 30 lat temu na podstawie danych genetycznych, jednak dane paleontologiczne wskazywały raczej na bliższe pokrewieństwo żółwi z jaszczurkami i wężami niż z archozaurami.

„Przeprowadzona przez mój zespół badawczy analiza pokrewieństw, oparta w całości na danych paleontologicznych (anatomicznych), wskazuje na bliskie pokrewieństwo między żółwiami a archozaurami. Co więcej, potwierdza ona wyniki wcześniejszych badań, według których archozaury, żółwie, a także trzy grupy mezozoicznych gadów morskich – ichtiozaury (rybojaszczury), jaszczuropłetwe oraz talatozaury – należały do ogromnej grupy gadów zwanej archelozaurami (Archelosauria), która odniosła niebywały sukces ewolucyjny” – wyjaśnił Wolniewicz.

Nauka w Polsce, Agnieszka Kliks-Pudlik

akp/ zan/