Pałac Myśliwski w Morysinie jest jednym z młodszych zabytków architektonicznych w granicach zespołu pałacowo-ogrodowego, związanego z pałacem w Wilanowie. Był to główny obiekt zaplanowanego przez Aleksandrę z Lubomirskich Potocką i Stanisława Kostkę Potockiego założenia parkowego w Morysinie, jednak wiedza o nim nadal nie jest pełna.

Budowa Pałacu Myśliwskiego została ukończona w 1811 roku, a w kolejnych latach następni właściciele dobudowali jeszcze w jego sąsiedztwie Oraculum (w 1825 roku), Neogotycką Bramę (w 1846 roku), Dom Stróża i Gajówkę (oba około 1850 roku). Na planach z połowy XIX wieku w bezpośrednim otoczeniu Pałacu Myśliwskiego znajdują się jeszcze trzy budynki, które nie są jednak wymieniane w innych źródłach. Ruiny dwóch z nich są nadal widoczne w terenie, lecz położenie trzeciego nie było znane.

W pierwszej połowie 2025 roku Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie zleciło przeprowadzenie analizy Numerycznego Modelu Terenu rejonu Morysina, połączone z kalibracją historycznych planów. Dzięki temu wytypowano prawdopodobne miejsce, w którym nieistniejący dziś budynek miałby się dawniej znajdować. Kolejnym krokiem było rozpoznanie tego miejsca oraz otoczenia zachowanych reliktów architektury wokół Pałacu Myśliwskiego.

Naukowcy wykorzystali narzędzia do geofizycznej prospekcji nieinwazyjnej – georadar i magnetometr. Wykonawcą badań był Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, dr hab. Fabian Welc z Instytutu Archeologii z UKSW.

Jak poinformował prof. Fabian Welc, wyniki rozpoznania nieinwazyjnego potwierdziły istnienie fundamentów dawniej istniejącego budynku. Miał on rozmiar około osiem metrów na cztery metry i niewielką dobudówkę od strony południowej. Kształt i rozmiar tego budynku korespondują jednak z istniejącymi do tej pory pozostałościami dwóch pozostałych konstrukcji. Miały one solidny fundament wykonany z łupanych kamieni, na którym odnotowano pozostałości ceglanego muru. Pierwszy z nich był zapewne zamieszkały przez służbę, która obsługiwała gości Pałacu Myśliwskiego – w jego obrębie odnotowano pozostałość pieca – a drugi to budynek gospodarczy. Na obecnym etapie badań funkcja niezachowanego budynku nie została rozpoznana. Być może był to dom stróża – znajdował się u zbiegu dwóch dróg prowadzących do Pałacu Myśliwskiego i położonej obok zagrody.

- W sąsiedztwie ruin budynków gospodarczych na powierzchni ziemi, natrafiono na fragmenty ceramiki o chronologii nie tylko współczesnej, ale też starszej, którą można datować od wczesnej nowożytności, czyli XV wieku. To może oznaczać, że początki osadnictwa w tym miejscu są wcześniejsze - podkreślił dr Rafał Solecki, koordynator projektu.

Charakterystyczna lokalizacja pozostałości budynków na niewielkich lokalnych wyniesieniach – terpach – sugeruje, że najstarsze osadnictwo w tym miejscu można wiązać z Olędrami, czyli osadnikami z Niderlandów. Początki ich osiedlania się na terenach wzdłuż Wisły datuje się na XVI–XVII wiek.

- Nie można zatem wykluczyć, że Stanisław Kostka Potocki, organizując założenie parkowe w Morysinie, wybrał pod budowę Pałacu Myśliwskiego i jego zaplecza miejsce, które posiadało już dogodne warunki pod taką inwestycję. W ten sposób na starszych kopcach, a zapewne też fundamentach, wzniesione zostały nowe budowle - dodał koordynator projektu.

Weryfikacja tej tezy będzie możliwa w przyszłości, w trakcie planowanych prac konserwatorskich przy tych obiektach.

Badania dofinansowano ze środków MKiDN, z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego. (PAP)

Nauka w Polsce

ekr/ zan/ lm/