Sejmowa komisja przeciw odrzuceniu pakietu wolności akademickiej

W środę Sejmie odbyło się drugie czytanie projektu nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, przygotowanego przez Ministerstwo Edukacji i Nauki. Zakłada on, że wyrażanie przez nauczycieli akademickich przekonań religijnych, światopoglądowych lub filozoficznych nie będzie stanowiło przewinienia dyscyplinarnego.

Podczas drugiego czytania projektu KO złożyła wniosek o odrzucenie projektu. Złożono też trzy poprawki: dwie złożyło PiS, jedną poprawkę złożyła KO. W czwartek wniosek i poprawki zaopiniowała sejmowa Komisja Edukacji, Nauki i Młodzieży.

"Koalicja obywatelska uważa, że ten projekt jest projektem ograniczającym naukę i prawo do rzetelnej wiedzy dla studentek i studentów na uczelniach. Uważamy, że zapisy w nim zawarte prowadzą tak naprawdę do ograniczenia autonomii uczelni (...). W takiej formie projekt doprowadzi zwyczajnie do rektor będzie musiał chronić na uczelniach skrajności, odchodzić od głównej zasady, jaka panuje na uczelniach, czyli kryterium naukowości" - powiedziała na komisji Barbara Nowacka (KO) uzasadniając wniosek.

Sprzeciw wobec tego wniosku zgłosił wiceminister edukacji i nauki Włodzimierz Bernacki. Podkreślił, że MEiN uważa ten projekt za niezbędny i konieczny z punktu widzenia uczonych, wolności badań i swobody dyskursu, debaty na uczelniach. "Jest to niezbędne ze względu na zagwarantowanie konstytucyjnych praw wszystkim pracownikom uczelni wyższych, aby mogli swobodnie wyrażać swoje opinie i poglądy, również niezwiązane z działalnością naukową" - wskazał Bernacki.

Za odrzuceniem projektu opowiedziało się 14 posłów z komisji edukacji, przeciw było 16, nikt nie wstrzymał się od głosu. Oznacza to, że komisja rekomenduje Sejmowi odrzucenie wniosku o odrzucenie projektu.

Komisja zaopiniowała też poprawki do projektu złożone w drugim czytaniu.

Dwie poprawki zostały zaproponowane przez PIS. Zmierzają one do tego, by możliwe było wydatkowanie w 2022 r. środków finansowych na realizację zadań przyznanych na 2020 r. i niewykorzystanych w związku z pandemię COVID-19 w 2020 r. i 2021 r. Poprawki te trzeba rozpatrywać łącznie. Za przyjęciem ich opowiedziało się 15 posłów z komisji edukacji, dwóch by przeciw, 13 - wstrzymało się od głosu. Oznacza to, że komisja rekomenduje Sejmowi przyjęcie tych poprawek.

Zgodnie z poprawką zaproponowaną przez KO przewinienia dyscyplinarnego nie będzie stanowiło wyrażenie przekonań religijnych, światopoglądowych lub filozoficznych, niepozostające w sprzeczności z kryterium naukowości. Poprawkę te poparło 12 posłów z komisji edukacji, przeciw było 16, dwóch wstrzymało się od głosu. Oznacza to, że komisja będzie rekomenduje Sejmowi odrzucenie tej poprawki.

Projekt nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce przewiduje m.in. dodanie do katalogu zadań rektora dodatkowego zadania polegającego na "zapewnianiu w uczelni poszanowania wolności nauczania, wolności słowa, badań naukowych, ogłaszania ich wyników, a także debaty akademickiej organizowanej przez członków wspólnoty uczelni z zachowaniem zasad pluralizmu światopoglądowego i przepisów porządkowych uczelni". Przepis ten – jak czytamy w uzasadnieniu projektu – ma na celu zobligowanie rektora do podejmowania w większym zakresie działań ukierunkowanych na zapewnienie członkom wspólnoty uczelni możliwości swobodnego wyrażania poglądów na jej forum.

Projekt zakłada też dodanie przepisu, zgodnie z którym wyrażanie przez nauczycieli akademickich przekonań religijnych, światopoglądowych lub filozoficznych nie będzie stanowiło przewinienia dyscyplinarnego. Jednocześnie regulacja ta nie wyłączy możliwości pociągnięcia nauczyciela akademickiego do odpowiedzialności cywilnej lub karnej, jeżeli będą spełnione przesłanki do jej zastosowania.

W projekcie przewiduje się ponadto określenie postanowienia jako formy prawnej, w jakiej rektorzy będą wydawali rzecznikom dyscyplinarnym polecenia rozpoczęcia prowadzenia sprawy o charakterze dyscyplinarnym.

Kolejną zmianą zaproponowaną w projekcie jest wprowadzenie możliwości wniesienia środka zaskarżenia od postanowienia rektora o poleceniu rzecznikowi dyscyplinarnemu rozpoczęcia prowadzenia sprawy. Zażalenie na postanowienie będzie wnoszone w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia za pośrednictwem rzecznika dyscyplinarnego, któremu rektor wydał polecenie prowadzenia sprawy.

Komisja dyscyplinarna przy ministrze po przeprowadzeniu weryfikacji zaskarżonego postanowienia albo je uchyli – gdy sprawa objęta tym postanowieniem będzie dotyczyła wyrażania przekonań religijnych, światopoglądowych lub filozoficznych, albo utrzyma je w mocy – jeżeli zarzuty nauczyciela akademickiego co do treści postanowienia będą bezzasadne. Zgodnie z projektowanymi rozwiązaniami od orzeczenia komisji dyscyplinarnej przy ministrze będzie przysługiwało zażalenie do Sądu Apelacyjnego w Warszawie – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

Projekt przewiduje ponadto zniesienie istniejącej obecnie możliwości zawieszenia przez rektora nauczyciela akademickiego w pełnieniu obowiązków w toku postępowania wyjaśniającego prowadzonego w jego sprawie.

W projekcie zaproponowano również rozszerzenie katalogu przesłanek wznowienia postępowania dyscyplinarnego zakończonego prawomocnym orzeczeniem. Zgodnie z projektem wznowienie postępowania dyscyplinarnego będzie możliwe, gdy po wydaniu orzeczenia zostaną ujawnione nowe fakty lub dowody nieznane w chwili jego wydania, wskazujące na to, że obwinionego ukarano za czyn niebędący przewinieniem dyscyplinarnym.(PAP)

Autorka: Danuta Starzyńska-Rosiecka

dsr/ mhr/