PAN "z zaskoczeniem" o propozycji swojej reformy, przygotowanej przez Komitet Polityki Naukowej
Polska Akademia Nauk już od pewnego czasu pracuje nad trzema koncepcjami swojej reformy. Propozycje reformy przygotowane przez Komitet Polityki Naukowej przy MNiSW nie odnoszą się do żadnej z tych koncepcji. Władze PAN przyjmują je "z zaskoczeniem" - informuje prezydium PAN.
Władze PAN odniosły się w ten sposób we wtorek do dokumentu przygotowanego przez Komitet Polityki Naukowej (KPN) - organ opiniodawczo-doradczy przy Ministrze Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Chodzi o propozycje dotyczące reformy PAN, przedstawione ministrowi nauki w końcu kwietnia. Według komitetu instytuty naukowe, zwłaszcza instytuty PAN, wymagają radykalnej zmiany funkcjonowania.
KPN proponuje dwie główne zmiany. Jedną z nich jest umożliwienie zmian struktury i funkcjonowania instytutów PAN i ograniczenie ich liczby do tych, "w których działalność naukowa zbliża się do poziomu dobrych instytutów europejskich lub go przewyższa".
Instytuty PAN z najwyższą kategorią (A+ oraz nieliczne z kat. A) miałyby automatycznie wejść w skład nowego Towarzystwa Marii Skłodowskiej-Curie (TMSC) - organizacji samodzielnej, z pełną autonomią i budżetem. Pozostałe instytuty dostałyby czas na restrukturyzację, która pozwoli osiągnąć odpowiednio wysoką jakość badań naukowych. Instytuty, które ich nie spełnią, powinny być dołączone do uczelni - za jej zgodą.
"Niezrozumiałe jest tolerowanie funkcjonowania jednostek, które otrzymują bardzo niskie kategorie naukowe w wyniku kolejnych ewaluacji. Wydaje się też nieracjonalne, że przez ponad 30 lat wolnej Polski zamknięto tylko jedno centrum PAN (Instytut Ekologii) i nie stworzono żadnego nowego instytutu. Brak zmian w składzie instytutów PAN i tematyce prowadzonych przez nich badań kontrastuje z dynamiczną naturą nowoczesnej nauki oraz zmieniającymi się wyzwaniami naukowymi, technologicznymi i społecznymi" - napisano w stanowisku KPN.
Koniecznym elementem są międzynarodowe Komitety Doradcze, które będą ewaluować działalność grup badawczych oraz prowadzić konkursy na kierowników grup i na dyrektora instytutu. Instytuty TMCS powinny mieć prawo uczestniczenia w szkołach doktorskich i zatrudniania doktorantów, bez prawa do przyznawania stopni naukowych (to leżałoby w gestii współpracujących z nimi uczelni) - zaproponował KPN.
Rozwiązanie to jest wzorowane na sieciach naukowych niemieckich (towarzystwo Maksa Plancka) i francuskich (CNRS).
Drugim kluczowym elementem reformy PAN proponowanej przez KPN jest oddzielnie instytutów PAN od korporacji członków Akademii. Większość z nich (ponad 70 procent) pracuje obecnie na uczelniach i nie ma bezpośrednich związków z instytutami PAN - zaznaczono.
"Członkowie PAN zatrudnieni na uczelniach koncentrują się na promowaniu i dobrym funkcjonowaniu własnych jednostek. W sytuacji wspólnej ewaluacji wszystkich podmiotów naukowych, uczelni i instytutów PAN, tworzy to bardzo poważny konflikt interesów" - zauważa komitet.
Propozycje KPN zostały przyjęte przez środowisko Polskiej Akademii Nauk z "zaskoczeniem", które wyrażono w przyjętym we wtorek 19 maja stanowisku Prezydium PAN.
"Zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami z Panem Jarosławem Gowinem, Wiceprezesem Rady Ministrów i Ministrem Nauki i Szkolnictwa Wyższego (...) władze Polskiej Akademii Nauk rozpoczęły przygotowania do konsultacji w ramach środowiska PAN trzech koncepcji reformy PAN wskazanych przez MNiSW w tym piśmie. Propozycje zawarte w dokumencie przygotowanym przez Komitet Polityki Naukowej nie odnoszą się do żadnej z tych koncepcji" - czytamy w piśmie sygnowanym przez prezesa PAN prof. Jerzego Duszyńskiego.
Prezydium PAN wyraziło też "pełne poparcie dla stanowiska zespołu do spraw opracowania założeń do projektu oraz projektu nowelizacji ustawy o Polskiej Akademii Nauk"
Dyskusja dotycząca reformy PAN trwa od lat. Prezes PAN proponował już wcześniej, by w ramach reformy powołać Uniwersytet Polskiej Akademii Nauk (PAN); powstał też pomysł stworzenia konsorcjów z uczelniami lub szkół doktorskich. Jeszcze w 2017 r. prof. Duszyński zaznaczał, że nad koncepcjami reformy pracują w PAN różne grupy. "Toczy się bardzo żywa dyskusja. Ja wiem o co najmniej trzech jeszcze dodatkowych inicjatywach" - nadmienił wówczas.
Dotychczasowe propozycje KPN w swoim stanowisku uznało jednak za "niewystarczające". "Niektóre z tych propozycji, choć mogą częściowo usprawnić działalność PAN, jedynie częściowo modyfikują strukturę Akademii. Inne w istocie jedynie petryfikują dotychczasowy system" - ocenia KPN.
O potrzebie reformy akademii wiele razy wspominał były minister nauki Jarosław Gowin. W lipcu 2019 r. mówił on, iż jego resort oczekiwał, aby to z wnętrza samej Akademii wyszły propozycje jej postulowanego kształtu. "Niestety nie doczekaliśmy się tego. Widać, że środowisko Akademii jest wewnętrznie mocno podzielone co do tego, jak wyobraża sobie własną przyszłość" – uznał wówczas. "Gwarantuję, że będzie to również w dialogu ze środowiskiem naukowym. Na pewno w nowej kadencji przygotujemy nową ustawę, która na nowo zdefiniuje zadania i misję PAN" – zapowiedział.
PAP - Nauka w Polsce, Anna Ślązak
zan/
Przed dodaniem komentarza prosimy o zapoznanie z Regulaminem forum serwisu Nauka w Polsce.