Są to pierwsze w tym rejonie Bałkanów osiedla neolityczne przebadane w sposób nieinwazyjny na tak dużą skalę.

\"Zarejestrowany dzięki badaniom geofizycznym powtarzalny model organizacji przestrzeni może zrewolucjonizować dotychczasową wiedzę o początkach neolitycznego osadnictwa w tej części Półwyspu Bałkańskiego\" - uważa dr Urszula Bugaj, kierowniczka ekspedycji.

Badacze prowadzili swoje prace w czerwcu; były one związane z realizacją wspólnego polsko-macedońskiego projektu naukowego „Cultural encounters in landscape research. Pelagonia – Case study”.

„Tegoroczne badania skoncentrowane były na szczególnie licznych w tym regionie tellach – wzniesieniach uformowanych przez nakładające się na siebie kolejne poziomy osadnicze. Te wielowarstwowe stanowiska związane są przede wszystkim z osadnictwem z epoki neolitu” – mówi dr Bugaj.

Region wybrany do badań – Pelagonia – położony jest w południowej Macedonii, w pobliżu granicy z Grecją. Zdaniem archeologów jest to obszar zasiedlany stale od epoki pierwszych rolników ponad 7 tysięcy lat temu.

\"Był to naturalny pomost między strefą śródziemnomorską a zachodnimi Bałkanami i środkową Europą, gdzie od tysiącleci krzyżowały się rozmaite wpływy i oddziaływania kulturowe, co czyni zeń teren wyjątkowo atrakcyjny badawczo\" – uważa dr Bugaj.

Archeolodzy nie przeprowadzili tym razem żadnych wykopalisk. Prace obejmowały badania powierzchniowe polegające na zbieraniu zabytków z powierzchni, prospekcję geofizyczną – badania geomagnetyczne i elektrooporowe. Dla wybranych stanowisk sporządzono szczegółowe mapy i cyfrowe modele terenu, umożliwiające szczegółową, trójwymiarową rekonstrukcję ukształtowania powierzchni telli.

\"Jednym z celów projektu jest bowiem testowanie przydatności cyfrowych systemów informacji przestrzennej dla dokumentacji, analiz i prezentacji wyników badań archeologicznych” – zaznacza archeolog.

Badania prowadzono na trzech neolitycznych tellach położonych w rejonie wsi Mogila, na północny wschód od Bitoli – głównego miasta regionu. Stanowiska te znane były już z wcześniejszych badań powierzchniowych i niewielkich wykopalisk. Dotychczasowe wyniki nie pozwoliły jednak naukowcom odtworzyć charakteru zabudowy. Tymczasem już wstępne badania geofizyczne wskazują, że na wszystkich badanych stanowiskach znakomicie zachowały się konstrukcje sprzed tysięcy lat.

\"W wyniku pomiarów geofizycznych uzyskaliśmy wyraźny obraz osiedla na planie owalu, otoczonego rowem, z zabudową rozlokowaną wokół pustej przestrzeni pośrodku tellu. Co ciekawe, podobny schemat powtarza się na wszystkich badanych stanowiskach, pomimo tego, że położone są one niekiedy w znacznej odległości od siebie i datowane są na różne okresy młodszej epoki kamienia\" – zaznacza kierowniczka ekspedycji.

Mimo że nie przeprowadzono wykopalisk, archeologom udało się w trakcie badań powierzchniowych pozyskać liczne fragmenty fragmentów naczyń ceramicznych, które pozwolą uściślić czas istnienia osad. Znaleziono też zabytki o szczególnym znaczeniu, np. fragmenty glinianych figurek zwierzęcych i ludzkich czy glinianych modeli domów.

PAP - Nauka w Polsce

szz/ agt/