Zjawiska potocznie nazywane spadającymi gwiazdami fachowo nazywają się meteorami. To świetlne punkty poruszające się po niebie i widoczne przez krótki moment, czasami pozostawiające po sobie na chwilę rozmyte ślady na trasie przelotu.

Obserwując meteor, tak naprawdę widzimy efekty przelotu drobnej kosmicznej skały (meteoroidu) przez ziemską atmosferę. Jeżeli skała jest na tyle duża, że przetrwa ten lot, uderza w powierzchnię Ziemi jako meteoryt.

Meteory mogą się pojawiać losowo na niebie, ale wiele z nich pojawia się regularnie w pewnych okresach i wydaje się wybiegać z podobnego obszaru na niebie. Takie meteory nazywane są rojami. Znanych jest wiele rojów meteorów. Najpopularniejsze to Perseidy, które można obserwować w sierpniu.

Najobfitszym rojem meteorów na grudniowym niebie są Geminidy. Rozpoczynają swoją aktywność 4 grudnia, a kończą 17 grudnia. Maksimum przypada 14 grudnia. Geminidy są tak obfite, że w idealnych warunkach w maksimum można zliczyć nawet do 150 zjawisk w ciągu godziny. Geminidy są białymi meteorami bez śladów. Są dobre do obserwacji z Polski przez całą noc.

Pierwsze wzmianki o Geminidach pojawiają się w 1830 roku. Według jednego z modeli tego roju (z 1993 roku), meteoroidy wyrzucane z Phaetona i tworzące rój Geminidów, dopiero około 200 lat temu zaczęły przecinać orbitę naszej planety.

Jako ciało macierzyste Geminidów uważa się planetoidę (3200) Phaethon, odkrytą w 1983 roku. Prawdopodobnie obiekt ten to dawne jądro komety. Natomiast na podstawie danych z sondy Parker Solar Probe opublikowano w 2023 roku pracę sugerującą, że Geminidy powstały w wyniku rozpadu komety, po których powstały planetoidy Phaethon, 2005 UD oraz 1999 YC.

W grudniu na niebie aktywnych jest też kilka słabszych rojów meteorów, m.in. Ursydy (od 17 do 26 grudnia) oraz Puppidy-Velitydy (od 1 do 15 grudnia). (PAP)

Nauka w Polsce

cza/ agt/