Wśród wielu tematów, jakie zrodziły się w ostatnim czasie za sprawą lotu w kosmos Polaka – Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego, jest rozważanie, jak określać jego profesję, czy jest on astronautą czy kosmonautą? Prof. Katarzyna Kłosińska z Uniwersytetu Warszawskiego uważa, że tych słów można używać zamiennie.
Tak więc kosmonauta czy astronauta? W mediach pojawiały się tłumaczenia, że różnica ma początek jeszcze w okresie zimnej wojny, i że pierwsze określenie odnosi się do lotników radzieckich, a drugie do amerykańskich. Według językoznawców sprawa jest jednak bardziej złożona.
- Dawniej mówiło się kosmonauta, teraz mówi się astronauta. Moim zdaniem nie ma problemu, aby używać tych słów zamiennie – powiedziała PAP prof. Katarzyna Kłosińska z Uniwersytetu Warszawskiego.
W internetowym słowniku języka polskiego PWN prof. Kłosińska wyjaśnia: „Astronauta i kosmonauta to synonimy. Słowo astronauta ma ciekawą historię. Jego początków należy się doszukiwać w nazwie własnej Astronaut (była to nazwa statku kosmicznego), wymyślonej przez angielskiego pisarza Percy’ego Grega i używanej przez niego w powieści science fiction (wydanej w 1880 roku) pt. »Across the Zodiac: The Story of a Wrecked Record«. Później, bo w 1925 roku, w języku francuskim pojawił się przymiotnik astronautique znaczący »związany z podróżami międzyplanetarnymi«. Wymyślił go (mamy tu cząstkę astro-, wywodzącą się z greckiego ástron »gwiazda« oraz -nautique, pochodzącą także z greckiego, od nautes »żeglarz«) i użył w swojej powieści pt. »Les Navigateurs de l'infini« francuski pisarz pochodzenia belgijskiego Joseph Henri Honoré Boex (posługujący się pseudonimem J.H. Rosny). Sądzi się, że to właśnie Boeksowi zawdzięczamy upowszechnienie się tego słowa i późniejsze utworzenie rzeczownika astronaute – już w nowym, współczesnym znaczeniu »osoba wykonująca loty kosmiczne«”.
Prof. Kłosińska wyjaśniła, że słowa kosmonauta nie należy przypisywać Rosjanom: „Wyraz kosmonauta natomiast, wbrew pozorom, nie powstał w Związku Radzieckim lecz we Francji. Po raz pierwszy użyto go w latach 30. XX wieku w czasopiśmie »Les problèmes de la Cosmonautique«, a do jego upowszechnienia przyczynili się Rosjanie w pamiętnym roku 1961. Istotnie, wówczas walka o przestrzeń kosmiczną objęła także język – do radzieckich statków kosmicznych wsiadali kosmonauci, a do amerykańskich astronauci”. Prof. Kłosińska przedstawiła też etymologię tego wyrazu: „Kosmonauta składa się z dwóch cząstek o pochodzeniu greckim: kosmo- z greckiego kósmos »świat« i -naute (z greckiego nautes »żeglarz«)”.
Swój komentarz, w sprawie słów kosmonauta i astronauta, prof. Kłosińska podsumowała: „Jak widać, pochodzenie słów kosmonauta i astronauta jest nieco inne. Kosmonauta to – zgodnie z etymologią – ktoś, kto podróżuje w przestrzeni pozaziemskiej, a astronauta to ten, kto podróżuje wśród gwiazd. Jako że przestrzeń pozaziemska to przestrzeń międzygwiezdna, oba słowa odnoszą się do tego samego. Różni je tylko to, że jedno upowszechniło się w krajach byłego bloku komunistycznego, a drugie – w USA i krajach zachodnich”. (PAP)
szt/ aszw/
Fundacja PAP zezwala na bezpłatny przedruk artykułów z Serwisu Nauka w Polsce pod warunkiem mailowego poinformowania nas raz w miesiącu o fakcie korzystania z serwisu oraz podania źródła artykułu. W portalach i serwisach internetowych prosimy o zamieszczenie podlinkowanego adresu: Źródło: naukawpolsce.pl, a w czasopismach adnotacji: Źródło: Serwis Nauka w Polsce - naukawpolsce.pl. Powyższe zezwolenie nie dotyczy: informacji z kategorii "Świat" oraz wszelkich fotografii i materiałów wideo.
