Akademia Kopernikańska i Szkoła Główna Mikołaja Kopernika zostały utworzone z inicjatywy prezydenta Andrzeja Dudy za sprawą ustawy z 28 kwietnia 2022 r. o Akademii Kopernikańskiej. Inicjatywę promował ówczesny minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek. Instytucje środowiska akademickiego, m.in. Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich, Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego i Polska Akademia Nauk, opowiadały się przeciwko ustawie. Podnoszono, że będzie ona dublować zadania istniejących instytucji. W czasie, kiedy powoływano AK, kierownictwo PAN zwracało uwagę na niedofinansowanie swojej instytucji

W środę za przyjęciem ustawy o likwidacji Akademii Kopernikańskiej i Szkoły Głównej Mikołaja Kopernika głosowało 254 posłów, przeciwko było 180, 2 wstrzymało się od głosu.

Wcześniej Sejm w głosowaniu nie zgodził się na odrzucenie projektu: za odrzuceniem było 182 posłów, 255 było przeciw, nikt nie wstrzymał się od głosu.

Ustawa trafi teraz pod obrady Senatu.

Wiceminister nauki Andrzej Szeptycki podczas sejmowej debaty nad rządowym projektem zapewnił, że studentom i doktorantom likwidowanej uczelni zapewniona będzie możliwość kontynuacji nauczania. Zadaniem likwidatora będzie znalezienie uczelni, które przejmą nauczanie studentów i doktorantów. Dodał, że jeśli nie znajdą się uczelnie, które przyjmą doktorantów - jest możliwość obrony pracy doktorskiej w trybie zaocznym. Zapewnił, że koszty takiej obrony poniesie likwidator.

Krystyna Szumilas (KO) oceniła, że Akademia Kopernikańska i Szkoła Główna Mikołaja Kopernika były zbudowane przez poprzednie władze nie po to, by tworzyć miejsce niezależnych badań naukowych, ale żeby „dobrze dać zarobić swoim”. Według niej, instytucje te powołano, by zagłodzić PAN, której finansowanie było ograniczane, aby do AK pieniądze płynęły szerokim strumieniem. Jak zauważyła, nagrody i stypendia AK były przyznawane poza kontrolą istniejących instytucji i mogły być rozdawane z klucza politycznego.

Projekt ustawy o likwidacji obu instytucji wzbudził wzburzenie posłów PiS, którzy złożyli wniosek o jego odrzucenie. Podczas debaty Mariusz Krystian (PiS) ocenił, że ustawa to polityczny odwet. Witold Czarnecki (PiS) przypomniał, że zadaniem Akademii Kopernikańskiej jest fundowanie nagród kopernikańskich ustanowionych na 550. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika. Likwidacja AK oznacza koniec tych nagród. Jako przykład zupełnie odmiennej polityki podał rząd Norwegii, który powołał fundację Abela. Fundacja ta przyznaje znane na całym świecie nagrody dla wybitnych matematyków, które stały się chlubą Norwegii. - Dlaczego działania polskiego rządu poszły w innym kierunku? - pytał.

Jarosław Sachajko (Republikanie) ocenił, że rząd rozmontowuje prestiż polskich instytucji. - Czy z ruin tej decyzji zrodzi się nowa jakość? Nie, pozostanie pustka - ocenił.

Wiesław Różyński (PSL-TD) zwrócił uwagę, że Akademia Kopernikańska dublowała zadania NAWA, NCN oraz PAN. Przypomniał o zamieszaniu z organizacją Światowego Kongresu Kopernikańskiego. W 2023 r. odbyły się dwa konkurencyjne kongresy pod tą samą nazwą: jedno organizowane przez Uniwersytet Mikołaja Kopernika, a drugie - przez Akademię Kopernikańską, co doprowadziło do zamieszania i niepotrzebnych kosztów.

Dariusz Wieczorek (Lewica) podkreślił, że AK jest likwidowana, aby oszczędzić 15 mln zł rocznie. Dodał jednak, że początkowo koszty działania akademii były większe i wynosiły rocznie 50 mln zł. Wyraził nadzieję, że kiedy prezydent elekt pozna wyniki z kontroli AK, to podpisze ustawę, aby publiczne pieniądze nie były dalej rozkradane.

Podczas prac sejmowych posłowie PiS przekonywali, że ani prezydent Andrzej Duda, ani prezydent elekt Karol Nawrocki ustawy nie podpiszą.

Ustawa miałaby wejść w życie po upływie 7 dni od dnia ogłoszenia. Teraz zajmie się nią Senat

Nowe przepisy przewidują otwarcie likwidacji Akademii Kopernikańskiej i Szkoły Głównej Mikołaja Kopernika. Likwidator przejmie więc kompetencje m.in. Sekretarza Generalnego Akademii i Rektora Szkoły. Wygasnąć mają też kadencje organów Akademii i Szkoły, członkostwa w Akademii oraz umowy na finansowanie Stypendiów Kopernikańskich i Grantów Mikołaja Kopernika. Likwidator będzie wykonywał prawa i obowiązki pracodawcy względem pracowników Akademii i Szkoły. (PAP)

lt/ par/