Za uchwaleniem rządowej nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce głosowało 248 posłów, przeciw niej - 184 posłów, a od głosu wstrzymało się 6 posłów.

Posłowie odrzucili zaproponowaną przez Konfederację poprawkę - uchylenie art. 414 ust. 3 ustawy o szkolnictwie wyższym i nauce.

Projekt noweli przygotowało Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW) w ramach pakietu deregulacyjnego. Zgodnie z nowelą - po uwzględnieniu poprawek sejmowej komisji ds. deregulacji - w danym roku uczelnia może wydatkować na stypendia rektora nie więcej niż 45 proc. środków funduszu stypendialnego. Przepis ma wejść w życie 1 stycznia 2026 r.

Jak wyjaśniał resort nauki, celem projektowanej zmiany jest uelastycznienie reguł gospodarowania przez uczelnie środkami dotacji na świadczenia dla studentów oraz zwiększenie efektywności wykorzystania środków funduszy stypendialnych.

Zgodnie z obecnymi przepisami dotacja na świadczenia dla studentów wydatkowana w danym roku na stypendia rektora stanowi nie więcej niż 60 proc. środków przeznaczonych łącznie w danym roku na stypendia rektora, stypendia socjalne oraz zapomogi. Miało to zapewnić priorytet przekazywania środków publicznych na wsparcie studentów znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej oraz studentów będących osobami niepełnosprawnymi.

Środowisko akademickie sygnalizowało trudności w gospodarowaniu środkami funduszu stypendialnego z powodu nadmiernej regulacji. Zmiana przepisów ma to ułatwić.

Początkowo w projekcie proponowano, by uczelnia wydatkowała na stypendia rektora nie więcej niż 40 proc. środków funduszu stypendialnego. Podczas posiedzenia sejmowej komisji przedstawiciel Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich prof. Jarosław Gołębiowski z SGGW wyjaśnił, że taka zmiana przepisów sprawiłaby, że obniży się pułap stypendiów rektora: mniej studentów będzie mogło je zdobyć lub stypendia te będą niższe. Proponował podwyższenie zaproponowanego w projekcie limitu.

Po dyskusji i wzięciu pod uwagę argumentów KRASP (Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich), sejmowa komisja ds. deregulacji zdecydowała się rekomendować dalsze prace nad projektem ustawy wraz z poprawką, która zakłada, że uczelnia będzie mogła wydatkować w danym roku na stypendia rektora nie więcej niż 45 proc. środków funduszu stypendialnego. Do poprawki tej przychylił się resort nauki.

Podczas II czytania Witold Tumanowicz (Konfederacja) stwierdził, że „propozycja obniżenia limitu środków na stypendia rektorskie z 60 na 45 proc. w żaden sposób nie zwiększa autonomii uczelni”. - To nie deregulacja, to zwykłe administracyjne przesunięcie widełek - powiedział. Przypomniał, że rektorzy, w tym KRASP, „jednoznacznie stwierdzili, że proponowane zmiany nie zwiększają elastyczności zasad gospodarowania środkami, ani nie poprawią efektywności wydatkowania funduszy stypendialnych”. - Wskazali też, że jedynie zniesienie ustawowych limitów środków miałoby realny deregulacyjny charakter - dodał. Dlatego, jak uzasadniał, Konfederacja zgłosiła poprawkę - uchylenie art. 414 ust. 3 ustawy o szkolnictwie wyższym i nauce.

Odnosząc się do tych zarzutów, wiceminister nauki Maria Mrówczyńska wskazała, że obowiązujące i proponowane przez MNiSW regulacje są wynikiem zapisów art. 70, ust. 4 Konstytucji RP. Mówi on: „Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów. Warunki udzielania pomocy określa ustawa”.

- W związku z tym priorytetem pozostaje przyznawanie świadczeń o charakterze socjalnym (...), a dopiero w następnej kolejności na stypendia rektora. Jest to także umożliwienie lepszego dostępu studentom, którzy mają mniejszy próg dochodu, ale równie studentom z niepełnosprawnościami - uzasadniała.

Mrówczyńska przypomniała również, że obecnie rektor może wykorzystać 60 proc. środków, które wcześniej przeznaczył na stypendia socjalne, zapomogi i stypendia rektora. Poinformowała, że w ub. roku średnio na stypendia rektora zostało przeznaczonych niespełna 50 proc., czyli 10 proc. środków nie zostało przeznaczone. - To przede wszystkim wynika z niemożliwości dokładnego obliczenia tych środków, ale też z tego, że bywają uczelnie, gdzie osób, które mają w uprawnienia do stypendiów socjalnych, jest niewiele - wyjaśniła.

Zapowiedziała przy tym, że w przyszłym tygodniu w ministerstwie rozpocznie prace zespół, który zajmie się „wykreowaniem nowego systemu świadczeń socjalnych”, bo jak przyznała resort zdaje sobie sprawę, że obecny system „nie jest idealny i wymaga zmian”. Wyjaśniła, że powołanie zespołu to wynik rozmów resortu ze studentami doktorantami. Zadeklarowała, że MNiSW będzie dążyć do tego, aby umożliwić łatwiejszy dostęp do stypendiów.

Zapewniła też, że po wejściu w życie noweli nie zostaną pokrzywdzone mniejsze uczelnie. Takie obawy wyrażali podczas sejmowej debaty niektórzy posłowie.

Poinformowała, że regulacje proponowane w projekcie noweli dotyczą w sumie grona ponad 150 tys. studentów pobierających stypendia: socjalne (niemal 53 tys.), rektora (93 tys.) i dla osób z niepełnosprawnościami (21 tys.). (PAP)

lt/ agt/ bar/