Aronia i czerwona kapusta swój kolor zawdzięczają antocyjanom, czyli naturalnym barwnikom, które obok właściwości barwiących wykazują też działanie prozdrowotne. Są one m.in. silnymi przeciwutleniaczami, które neutralizują wolne rodniki i związany z nimi stres oksydacyjny. Stan ten jest efektem braku równowagi pomiędzy wolnymi rodnikami (gdy występują w nadmiarze) oraz przeciwutleniaczami. Może on prowadzić do wielu chorób i szybszego starzenia się organizmu. Nie pozostaje bez wpływu również na mózg.

„Mózg jest organem szczególnie podatnym na uszkodzenia oksydacyjne, które z kolei mogą prowadzić do zaburzeń neurologicznych, takich jak udary mózgu i choroby neurodegeneracyjne - demencja, choroba Alzheimera i Parkinsona” – przypomniał współautor badań prof. Wiesław Wiczkowski z Zespołu Chemii i Biodynamiki Żywności Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie.

W profilaktyce zaburzeń neurologicznych pomóc mogą związki o silnym działaniu przeciwulteniającym, obecne w produktach, które spożywamy, jak np. antocyjany. Jednak aby związki te miały szansę korzystnie oddziaływać na komórki nerwowe, muszą przenikać przez barierę krew-mózg lub barierę krew-płyn mózgowo-rdzeniowy.

Spośród ponad 600 antocyjanów obecnych w królestwie roślin badacze - pod kierunkiem prof. Wiczkowskiego - pod lupę wzięli kilka form cyjanidyny – najpowszechniej występującej formy antocyjanów. Wybrane do badań pochodne cyjanidyny miały różne struktury wynikające z ich połączenia się z różnymi cukrami i kwasami fenolowymi. Okazało się, że antocyjany z aronii i czerwonej kapusty przenikają z krwi do płynu rdzeniowo-mózgowego. Oznacza to, że ich spożywanie może odgrywać rolę w profilaktyce chorób neurologicznych, w tym neurodegeneracyjnych.

„Wykazaliśmy, że antocyjany przenikają do płynu mózgowo-rdzeniowego, a skoro tam docierają, to – teoretycznie – mogą brać udział we wszystkich procesach, które zachodzą w środowisku komórek nerwowych, szczególnie tych ograniczających procesy oksydacyjne” – skomentował prof. Wiczkowski.

Naukowcy sprawdzili również, czy wielkość i budowa cząsteczki antocyjanów ma znaczenie w procesie przenikania przez barierę krew – płyn mózgowo-rdzeniowy.

„Okazało się, że faktycznie, o przeniknięciu bariery przez antocyjany decyduje masa cząsteczkowa tych barwników oraz rodzaj podstawników (cukrów i kwasów fenolowych)” – wyjaśnił prof. Wiczkowski.

Stężenie antocyjanów w płynie rdzeniowo-mózgowym wykryto na poziomie nanomolowym (10 do minus 9 potęgi mola). „Dlatego niezbędne jest przeprowadzenie dalszych badań, aby zweryfikować, czy przy tak niskim stężeniu mechanizmy przeciwutleniające będą zachodzić” – zaznaczył naukowiec.

Dodał jednocześnie, że niezależnie od tego warto spożywać dużo świeżych owoców i warzyw, szczególnie tych bogatych w antocyjany (czyli o kolorach: niebieskim, fioletowym, czerwonym i pomarańczowym). „Regularne dostarczanie antocyjanów do swojego organizmu wpływa również korzystnie na skład naszej mikroflory, na funkcjonowanie naszego wzroku oraz licznych narządów” – tłumaczył prof. Wiczkowski. Dodał, że nie do tej pory nie wykazano negatywnego wpływu tych związków na organizm.

Zakończony projekt badawczy pt.: „Badania przenikania antocyjanów i ich metabolitów przez bariery mózgowia w kontekście strategii prewencyjnych dla chorób neurodegeneracyjnych” został sfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki. Więcej szczegółów można znaleźć w publikacjach naukowych dostępnych pod adresem internetowym.

Badania te stanowiły trzon pracy doktorskiej dr Natalii Płatosz, której promotorem był prof. Wiesław Wiczkowski. W 2023 r. dr Płatosz otrzymała za nią prestiżowe stypendium „START” dla młodych naukowców, przyznawane przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej.(PAP)

Nauka w Polsce

jjj/ bar/