SOFIA, teleskop pracujący na pokładzie samolotu, pozwolił na wykonanie map Jowisza w podczerwieni z dokładnością taką, jaka do tej pory była możliwa tylko w przypadku obserwacji z przestrzeni kosmicznej – poinformowała agencja kosmiczna NASA.
Gdy mowa o obserwatoriach astronomicznych, to pod względem miejsca pracy teleskopu można rozróżnić ich dwie główne kategorie: naziemne i kosmiczne. Ale obserwatorium SOFIA jest czymś innym, można powiedzieć – pośrednim, jest to bowiem obserwatorium latające. SOFIA, czyli Stratospheric Observatory For Infrared Astronomy, to specjalnie zmodyfikowany samolot Boeing 747SP. Na jego pokładzie pracuje teleskop o średnicy 2,5 metra. Samolot może wznosić się na wysokość 12 km, dzięki czemu omija większość pary wodnej znajdującej się w atmosferze, która przeszkadza przy obserwacjach w zakresie promieniowania podczerwonego. Projekt jest realizowany wspólnie przez NASA oraz Niemieckie Centrum Aerokosmiczne (DLR).
Zespół, którym kieruje Leigh N. Fletcher z University of Leicester (Wielka Brytania), postanowił wykorzystać to unikatowe obserwatorium do dokładnego zbadania Jowisza, największej planety w Układzie Słonecznym. Dzięki obserwacjom w podczerwieni można zajrzeć głębiej w warstwy jowiszowych chmur, niż jest to możliwe w przypadku zakresu widzialnego.
W szczególności Fletcher i jego współpracownicy poszukiwali dwóch rodzajów wodoru molekularnego: para i orto, różniących się spinem protonów w obu atomach cząsteczki (spin zgodny lub przeciwny). Wodór cząsteczkowy w wersji "para" jest dobrym wskaźnikiem dla gazów przemieszczających się z wnętrza atmosfery planety w górę. Obserwacji udało się dokonać na falach o długości 17 i 37 mikrometrów, czyli w zakresie widmowym w większości niedostępnym dla teleskopów naziemnych.
Spora część naszej wiedzy o cyrkulacji w atmosferze Jowisza pochodzi z wyników uzyskanych przez misje kosmiczne takie, jak Voyager, Galileo czy z sondy Cassini, która przeleciała obok Jowisza w drodze do Saturna. Dane zebrane przez instrument SOFIA pozwalają na prześledzenie zmian, jakie zaszły w atmosferze Jowisza od czasów tych misji.
Najnowsze obrazy w podczerwieni wskazują, że w zimnej, czerwonej plamie na półkuli południowej gaz przemieszcza się do góry. Z kolei struktura pasów niedaleko równika również jest zimna, a otaczają ją ciepłe pasy opadającego w dół gazu. Występują też jasne, ciepłe struktury w pobliżu bieguna północnego, które ujawniają rozgrzewanie górnej atmosfery przez potężne zorze polarne. (PAP)
cza/ zan/
