Jednolity System Antyplagiatowy (JSA) służy do wykrywania plagiatów w pracach dyplomowych. Obowiązek zastosowania tego bezpłatnego narzędzia pojawił się w 2019 r. wraz z reformą nauki i szkolnictwa wyższego wprowadzoną przez byłego szefa MNiSW i wicepremiera Jarosława Gowina. JSA to system rozwijany przez Ośrodek Przetwarzania Informacji – Państwowy Instytut Badawczy. Z danych ośrodka wynika, że w 2016 r. 30-40 proc. prac dyplomowych było analizowanych pod kątem plagiatu, a od 2019 r. - zgodnie z ustawą - powinny być wszystkie.

Jak podaje OPI PIB w 2022 r. za pomocą Jednolitego Systemu Antyplagiatowego (JSA) przebadano 323 966 prac dyplomowych. Próg alarmowy, ustalony domyślnie na poziom, gdy podobieństwo pracy do innego tekstu źródłowego jest większe niż 70 proc., przekroczyło niespełna 1,7 proc. badanych prac. Zaobserwowano spadek w ciągu 3 lat od uruchomienia systemu, kiedy 2,5 proc. badanych tekstów przekraczało próg alarmowy. "Oczywiście nie oznacza to, że dane prace zostały od razu uznane za plagiat. Każdorazowo w takim przypadku, promotor dokonuje ostatecznej weryfikacji i podejmuje decyzję" - zaznaczono.

"Jednolity System Antyplagiatowy to nowoczesne narzędzie, które powstało w odpowiedzi na oczekiwania polskiej kadry akademickiej i uporządkowało rynek antyplagiatowy w Polsce. Wcześniej istniało wiele programów, opartych na różnych algorytmach i referencyjnych bazach danych. Dzięki oddaniu JSA do dyspozycji promotorów w 2019 roku, wszystkie prace inżynierskie, licencjackie, magisterskie i doktorskie są analizowane za pomocą tego samego narzędzia" – wskazał cytowany w komunikacie dyrektor OPI PIB dr inż. Jarosław Protasiewicz.

"JSA jest całkowicie bezpłatny. Obecnie system finansowany jest w całości ze środków Ministra Edukacji i Nauki. Korzystać z niego mogą promotorzy prac dyplomowych i doktorskich zatrudnieni we wszystkich krajowych uczelniach i instytutach, które mają prawo nadawania tytułów zawodowych i stopni naukowych. Dzięki wprowadzeniu JSA, zapewniliśmy większą niż w latach wcześniejszych porównywalność wyników weryfikacji oryginalności prac dyplomowych pomiędzy wszystkimi ośrodkami z całej Polski" - dodał.

Jednolity System Antyplagiatowy dostępny jest w każdej instytucji w Polsce uprawnionej do nadawania tytułu zawodowego lub stopnia naukowego. Od uruchomienia JSA w styczniu 2019 r. do 1 marca 2023 r. za pomocą systemu przebadano ponad 1,42 mln prac dyplomowych.

"W samym tylko 2022 roku promotorzy w Polsce przebadali z użyciem JSA 323 966 prac dyplomowych. Z czego liczba prac licencjackich wyniosła 112 954, inżynierskich 57 192, magisterskich 147 928 oraz doktorskich 5892" – poinformował kierownik Laboratorium Inżynierii Lingwistycznej w Ośrodku Przetwarzania Informacji dr inż. Marek Kozłowski. "Średnio na jednego promotora przypada 12 prac dyplomowych. Aż 441 instytucji używało JSA od momentu uruchomienia systemu i ma on już ponad 100 000 użytkowników. Skala projektu jest więc ogromna. System OPI stanowi realne wsparcie dla pracy każdego promotora w Polsce" – ocenił.

"Bazy referencyjne, z którymi JSA porównuje badaną pracę, zawierają ponad 2 miliardy dokumentów. System pracuje na aż prawie 80 TB danych. Przeciętny czas badania jednej pracy w 2022 roku wynosił 12,04 minut" – podała Małgorzata Wartacz, liderka Zespołu Analitycznego w OPI, który odpowiada za rozwój JSA. "Stale rozwijamy system i słuchamy głosów ze środowiska akademickiego. Poszerzamy liczbę baz referencyjnych i zapewniamy większe umiędzynarodowienie naszego narzędzia. Zdarza się, że plagiat jest zaczerpnięty z innych zasobów internetu niż tylko z polskich źródeł, dlatego JSA porównuje pracę także ze źródłami obcojęzycznymi. Cały proces jest łatwy i nie wymaga stosowania dodatkowego narzędzia do tłumaczenia" – dodała.

Jak podaje OPI PIB w skład źródeł referencyjnych, z którymi JSA porównuje prace dyplomowe, wchodzą m.in. wyszukiwarka BING, NEKST (korpus polskojęzycznych zasobów internetowych liczący ponad 2 mld stron), 10 najpopularniejszych w UE wersji językowych Wikipedii, OpenAccess (publikacje naukowe tzw. Otwartego Dostępu liczące ponad 3 miliony dokumentów), bazy aktów prawnych i orzeczeń oraz baza postępowań awansowych. Szczególnie cennym źródłem jest Ogólnopolskie Repozytorium Pisemnych Prac Dyplomowych (ORPPD). JSA jako jedyny system antyplagiatowy ma dostęp do tych zasobów. Baza ta prowadzona jest również przez Ośrodek Przetwarzania Informacji na zlecenie MEiN. Powstała ona w listopadzie 2014 roku i zawiera wszystkie prace dyplomowe obronione w Polsce po 30 września 2009 roku. Obecnie baza liczy już prawie 4 miliony prac dyplomowych, a liczba ta stale rośnie. (PAP)

Nauka w Polsce, Danuta Starzyńska-Rosiecka

dsr/ mhr/