Badanie zostało opublikowane w czasopiśmie Remote Sensing in Ecology and Conservation (https://zslpublications.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/rse2.302). Jest wynikiem współpracy naukowców z Instytutu Ochrony Przyrody PAN i Wydziału Geografii Uniwersytetu Humboldta w Berlinie. Zostało sfinansowane przez Narodowe Centrum Nauki.

Jak zauważyli autorzy publikacji w przesłanej PAP informacji, jednym z bardziej energetycznych i ważnych pokarmów dla niedźwiedzi brunatnych w strefie umiarkowanej Europy są orzeszki bukowe - maleńkie orzechy, które każdy buk może wyprodukować w tysiącach jesienią, czyli w sezonie, w którym niedźwiedzie muszą jeść ogromne ilości pokarmu, aby zgromadzić zapasy tłuszczu przed hibernacją. Jednak orzeszki bukowe nie zawsze są dostępne w takiej samej ilości. W niektórych latach buki w lesie wydają się synchronizować produkcję, wytwarzając ogromne ilości orzeszków. Jednak w innych latach plony buków są zupełnie zerowe i wtedy niedźwiedzie mają trudności z zaspokojeniem swojego apetytu.

Niedźwiedzie są tak zależne od orzeszków bukowych, że w latach, kiedy drzewa produkują ich bardzo mało, są zmuszone szukać alternatywnego pożywienia.

Nowe badanie przeprowadzone w Karpatach w Polsce wykazało, że w latach bez lub z niewielką ilością orzeszków bukowych wzrastała liczba ataków niedźwiedzi na pasieki. "Średnia liczba szkód w latach z małą produkcją lub bez produkcji orzeszków bukowych jest dwukrotnie wyższa niż liczba szkód w latach nasiennych- tj. latach z ogromną produkcją orzeszków bukowych" - wyjaśnił Carlos Bautista, główny autor badania, cytowany w komunikacie. "Ta różnica może być nawet 13-krotnie wyższa!" - dodał.

To odkrycie zachęciło autorów do zbadania, czy można przewidzieć, kiedy produkcja orzeszków bukowych będzie niska, a tym samym, kiedy szkody w pasiekach będą częstsze. "Wyraźny wzorzec większej ilości szkód wyrządzonych w pasiekach w latach niskiej produkcji orzeszków bukowych sprawił, iż pomyśleliśmy, że prognozowanie produkcji orzeszków bukowych to dobry pomysł na identyfikację lat, w których konflikty będą prawdopodobnie bardziej intensywne" - wyjaśnił Tobias Kuemmerle, współautor badania. Wykorzystując najnowocześniejsze połączenie satelitarnych pomiarów produktywności lasów, danych meteorologicznych i naziemnych pomiarów produkcji orzeszków bukowych z okresu 14 lat, badanie to z powodzeniem dokonało prognozy, kiedy wyprodukowanych zostanie mało orzeszków bukowych i zdarzy się wiele szkód w pasiekach.

"Według naszej wiedzy jest to pierwsze badanie łączące konflikty między ludźmi a dzikimi zwierzętami z produktywnością lasów mierzoną z kosmosu i na ziemi" - dodał Kuemmerle.

Zdaniem naukowców badanie to może pomóc w redukcji szkód wyrządzanych przez dzikie zwierzęta, które są głównym źródłem konfliktów między ludźmi a zwierzętami. "Większość uli w naszym obszarze badawczym jest niezabezpieczona; tylko nieliczne mają odpowiednie ogrodzenie elektryczne zapobiegające atakom niedźwiedzi. O ile prawdą jest, że w dobrych latach nasiennych buka ochrona pasiek może być nawet niepotrzebna, to oczywiste jest, że wszystkie ule powinny być dobrze chronione podczas złych lat, gdy produkcja orzeszków bukowych jest niska" - wyjaśniła Nuria Selva, współautorka badania. "Dostarczając tych informacji z wyprzedzeniem, pszczelarze i agencje zajmujące się dzikimi zwierzętami mogłyby naprawdę zmniejszyć straty ekonomiczne i stać się proaktywni w stosowaniu środków zapobiegawczych, gdy są one najbardziej potrzebne" - dodała.

Biorąc pod uwagę aktualną ekspansję zasięgu dużych drapieżników i roślinożerców w Europie, przewidywanie lat naturalnego niedoboru pożywienia może stanowić ścieżkę do zapobiegania szkodom, a także sprzyjać koegzystencji dzikich zwierząt i ludzi - konkludują badacze.

PAP - Nauka w Polsce

agt/