Konieczność zmiany tej ustawy jest konsekwencją zainicjowanego przez Komisję Europejską (KE) postępowania formalnego wobec Polski, dotyczącego nieprawidłowej transpozycji do prawa krajowego przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE w sprawie ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych.

Po przeanalizowaniu zarzutów formalnych KE uznano, że usunięcie części przedstawionych uchybień nie jest możliwe bez dokonania nowelizacji ustawy.

Zaproponowane korekty ustawy dotyczą m.in. regulacji dotyczących warunków i wymogów uśmiercania zwierząt. Ustawa powinna zabezpieczać standardy uśmiercania wszystkich zwierząt, które objęte są jej zakresem, w tym także zwierząt hodowanych do takich celów. Obecnie obowiązek uśmiercania przez odpowiednio wykwalifikowaną osobę, za pomocą dopuszczalnych metod, dotyczy zwierząt wykorzystywanych w procedurach oraz uśmiercanych w celu pobrania do badań ich tkanek lub narządów.

Podobnie jest w przypadku stosowania wczesnego i humanitarnego zakończenia procedury, ponieważ obecne brzmienie przepisu nie gwarantuje, że uśmiercenie to zostanie zastosowane rzeczywiście jak najwcześniej, aby można było zapobiec zbędnemu bólowi, dystresowi i cierpieniu zwierzęcia, przy jednoczesnym spełnieniu celów badania.

W ustawie nałożono obowiązek stosowania zasady 3R – (Replacement - zastąpienie; Reduction - ograniczenie; Refinement - doskonalenie)– wyłącznie w zakresie wykorzystywania zwierząt do celów naukowych lub edukacyjnych, podczas gdy zgodnie z intencją prawodawcy unijnego, obowiązek ten ma dotyczyć również hodowli zwierząt przeznaczonych do wykorzystania w tych celach i opieki nad nimi.

Ponadto korekty wymagają kwestie dotyczące ekspertów współpracujących z powiatowymi lekarzami weterynarii przy prowadzeniu kontroli, niezbędne jest uzupełnienie tych przepisów o wymagania, jakie powinien spełniać ekspert, a także warunki jego wpisu oraz wykreślenia z listy ekspertów.

Za niezbędną uznano także potrzebę usprawnienia działania systemu reglamentacji działalności (czyli systemu koncesji i zezwoleń) polegającej na wykorzystywaniu zwierząt do celów naukowych lub edukacyjnych, w tym procesu uzyskiwania uprawnień i zgód na przeprowadzanie doświadczeń na zwierzętach.

Pomimo oczekiwanej aktywności międzynarodowej polskich naukowców, ustawa nie przewiduje sposobu uznawania odbywanych przez nich za granicą szkoleń w zakresie wykorzystywania zwierząt do badań. Powoduje to konieczność ponownego odbywania pełnego przeszkolenia i utrudnia swobodną wymianę akademicką.

Ponadto, z uwagi na sygnalizowane wątpliwości interpretacyjne, uzupełnienia i doprecyzowania wymagają przepisy dotyczące rejestru hodowców, dostawców i użytkowników, zwanego dalej "rejestrem" oraz jego aktualizacji.

Ze względu na dostrzegalne obecnie przeciążenie pracą niektórych lokalnych komisji etycznych do spraw doświadczeń na zwierzętach (zwanych dalej: LKE), planuje się wprowadzenie możliwości zwiększenia liczby LKE z 11 do maksymalnie 18, co pozwoli w przyszłości na poprawę ich wydolności.(PAP)

Autorka: Katarzyna Herbut

kh/ joz/