Urząd Miasta Poznania przypomniał, że przetarg na wybudowanie Centrum Szyfrów Enigma w Poznaniu ogłoszono w czerwcu. Pierwotnie na realizację inwestycji będącej wspólnym przedsięwzięciem Miasta Poznania oraz Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza zakładano kwotę w wysokości ponad 27,4 mln zł.

„W ramach przetargu do Biura Koordynacji Projektów i Rewitalizacji Miasta wpłynęła 1 oferta na kwotę 29 237 100 zł. Z uwagi na to, jak ważne jest wybudowanie muzeum Enigmy, inicjatorzy projektu postanowili zwiększyć środki na ten cel i tym samym przyspieszyć jego powstanie. Dzięki temu pierwsi zwiedzający mają pojawić się tu już w 2021 roku” – podał magistrat.

Realizacja inwestycji zajmie się konsorcjum firm w składzie ATREM S.A., Firma Budowlana Eugeniusz Dota oraz New Amsterdam Sp. z o. o.

Centrum Szyfrów Enigma ma powstać w dawnym budynku Collegium Martineum UAM. Miejsce związane jest z historią złamania Enigmy. Przed wojną stał tu gmach, w którym mieściła się poznańska filia wojskowego Biura Szyfrów. To w niej pracowali przyszli pogromcy słynnej maszyny szyfrującej – Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski

Zastępca prezydenta Poznania Mariusz Wiśniewski podkreślił, że „Centrum Szyfrów Enigma będzie miejscem upamiętniającym pracę poznańskich kryptologów oraz promującym ich działalność. Będzie ono również kształcić w dziedzinie matematyki, informatyki i kryptologii. Poznań potrzebuje takiej inwestycji. Tym bardziej cieszy więc fakt, że jej powstanie zbliża się dużymi krokami” – powiedział.

Dyrektor Biura Koordynacji Projektów i Rewitalizacji Miasta Grzegorz Kamiński wskazał, że Centrum Szyfrów nie ma być „tradycyjnym muzeum”. Według koncepcji, punktem wyjścia będzie w nim poznański kurs szyfrów z 1929 roku, od którego zaczęła się historia złamania Enigmy.

„Każdy zwiedzający będzie mógł podążyć śladami poznańskich kryptologów ucząc się szyfrować i odczytywać zaszyfrowane informacje, a nawet łamać wiadomości utajone różnymi metodami. W dalszych częściach ekspozycji będzie można zapoznać się m.in. z dziejami Enigmy” – zaznaczył.

Ekspozycja składać się ma zarówno z nowoczesnych, multimedialnych i interaktywnych stanowisk, jak i specjalnie opracowanych rekwizytów, które w pomysłowy sposób, bez użycia prądu elektrycznego, będą wprowadzać w świat kryptologii.

Projekt jest realizowany w ramach Działania 4.4 „Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego” Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020, we współpracy z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz środowiskami popularyzującymi historię polskiej myśli naukowej i technicznej.

W 1932 roku matematycy Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski poznali tajemnicę działania niemieckiej elektromechanicznej maszyny szyfrującej Enigma. Dokonali tego po raz pierwszy metodami matematycznymi. Dotychczas w kryptologii stosowano głównie metody lingwistyczne.

Studenci Uniwersytetu Poznańskiego uczestniczyli w kursie dla kryptologów zorganizowanym na tej uczelni przy współudziale wojska. Po ukończeniu kursu zostali zatrudnieni w Biurze Szyfrów Sztabu Generalnego Wojska Polskiego.

Skonstruowana w latach 20. XX wieku Enigma miała służyć utajnianiu korespondencji handlowej. Szybko jednak wykorzystano ją w niemieckich siłach zbrojnych. Trzej matematycy zaprojektowali kopię maszyny szyfrującej. Egzemplarze tego urządzenia powstawały w warszawskiej Wytwórni Radiotechnicznej AVA. Latem 1939 r. polskie władze wojskowe przekazały do Francji i Wielkiej Brytanii egzemplarze kopii maszyny wraz z informacjami dotyczącymi złamanego szyfru.

We wrześniu 1939 r. Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski ewakuowali się przez Rumunię do Francji. Jerzy Różycki zginął w styczniu 1942 r. na statku, który zatonął w tajemniczych okolicznościach na Morzu Śródziemnym. Dwaj pozostali matematycy nadal zajmowali się niemieckimi szyframi, pracując w jednostce Wojska Polskiego w Wielkiej Brytanii.

Prace nad łamaniem kolejnych wersji i udoskonaleń szyfru Enigmy kontynuowano w brytyjskim ośrodku kryptologicznym w Bletchley Park. Zdaniem historyków dzięki temu, że alianci znali informacje przesyłane przez Enigmę, II wojna światowa trwała krócej o 2-3 lata.

W 2000 r. Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski zostali pośmiertnie odznaczeni Krzyżami Wielkimi Orderu Odrodzenia Polski.

W 2007 r. na ich cześć w Poznaniu odsłonięto, wykonany z patynowanego brązu, czterometrowy obelisk w kształcie graniastosłupa o podstawie trójkąta. Na każdej ze ścian wśród cyfr umieszczone są nazwiska kryptologów.

PAP - Nauka w Polsce,  Anna Jowsa

ajw/ itm/