Planowanie w celu uzyskania przewidywanej korzyści w przyszłości wymaga korzystania z pamięci długotrwałej. Przez długi czas eksperci uznawali je za cechę wyłącznie ludzką. U dzieci pojawia się około czwartego roku życia.

Z czasem okazało się, że szympansy, bonobo i orangutany także potrafią planować, przygotowują sobie bowiem narzędzia do późniejszego użytku.

W 2007 roku naukowcy z University of Cambridge wykazali, że modrowronki kalifornijskie (ptaki z rodziny krukowatych) potrafią ukrywać żywność w miejscach, w których prawdopodobnie znajdą się (i będą głodne) następnego dnia rano.

Niektórzy specjaliści twierdzili, że to elastyczne i wymagające planowania zachowanie może być adaptacją specyficzną dla gromadzenia pokarmu, które jest typowe dla modrowronek i innych członków rodziny krukowatych.

Mathias Osvath z Uniwersytetu w Lund (Szwecja) i jego współpracownicy postanowili sprawdzić, czy kruki potrafią planować w związku z przyszłymi zadaniami, które nie należą do ich naturalnych zachowań, takimi jak wykorzystanie narzędzi i wymiana żetonów na nagrody.

W jednym z eksperymentów kruki uczono najpierw wykorzystywania kamieni do wydobycia suchej psiej karmy z pudełka. Później ptakom pokazano zbiór obiektów - w tym „narzędzie”, tj. kamień o odpowiedniej wielkości - bez pudełka w zasięgu wzroku. Naukowcy pozwolili krukom wybrać obiekt i 15 minut później pokazali im pudełko ustawione w innym miejscu, z nagrodą w środku. Ptaki musiały wrzucić kamień do pudełka, aby dostać się do pokarmu. Udawało im się średnio w 11 na 14 prób (78 proc.).

Kolejnym testem była wymiana żetonów na nagrody. Po uprzednim przeszkoleniu ptaki musiały wybrać właściwy spośród wielu obiektów i przechować go przez 15 minut, po których mogły wymienić u eksperymentatora żeton na nagrodę. Ptaki wybierały właściwy żeton w 143 ze 144 przypadków i były w stanie wymienić około 77 procent żetonów na nagrody.

Następnie badacze zwiększali opóźnienie pomiędzy wybraniem narzędzia lub żetonu a jego zastosowaniem – aż do 17 godzin. Krukom udawało się uporać z zadaniem prawie w 90 proc. przypadków.

Co najważniejsze, kruki planowały już od pierwszej próby, co sugeruje, że ich sukces nie wynikał z przyzwyczajenia. Jak podkreśla Osvath, gdy chodzi o planowanie, ptaki te są w stanie dorównać małpom człekokształtnym. Podejmują decyzje, które dotyczą przyszłych działań w innej lokalizacji.

Inni eksperci uważają uzyskane wyniki za znaczące dla zrozumienia ewolucji inteligencji. Ptaki wykonywały zadania, jakich nie spotykały w naturze, zatem nie jest to adaptacja do niszy ekologicznej, lecz elastyczne zdolności poznawcze. Zdolności te wyewoluowały niezależnie u ptaków i hominidów - ich wspólni przodkowie rozdzielili się około 320 milionów lat temu. (PAP)

pmw/ jjj/