Po objęciu resortu nauki i szkolnictwa wyższego Jarosław Gowin do swoich priorytetów zaliczył zmiany w przepisach dotyczących innowacyjności. Miało to związek z założeniami rządowego planu (tzw. planu Morawieckiego), dotyczącymi rozwoju polskiej gospodarki.

W ramach zapowiadanych działań Sejm uchwalił dotychczas tzw. małą ustawę o innowacyjności. Ma ona zapewnić firmom większe ulgi na działalność badawczo-rozwojową, a naukowcom - większy zysk z komercjalizacji wynalazków. Przygotowany przez resort nauki projekt wprowadza system instrumentów premiujących i zachęcających do podejmowania działalności innowacyjnej, np. zniesienie (od 1 stycznia 2017 r.) podatku dochodowego od własności intelektualnej wnoszonej do spółki.

Nowe przepisy przewidują możliwość odliczenia od podatku kosztów uzyskania patentu przez małe i średnie przedsiębiorstwa. Ustawa zwiększa również kwoty kosztów kwalifikowanych wydatków na badania i rozwój, które można odliczyć od podatku. Dla mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich firm odliczenia te wynosiłyby do 50 proc. Duże firmy mogłyby odliczyć 50 proc. wydatków osobowych i 30 proc. pozostałych kosztów związanych z działalnością badawczo-rozwojową. Ponadto projekt wydłuża z trzech do sześciu lat okres, w jakim przedsiębiorca może odliczyć koszty poniesione na działalność badawczo-rozwojową.

"Najważniejszym elementem tej ustawy (...) są realne odliczenia podatków dla dużej grupy polskich przedsiębiorców. Szacujemy, że w portfelach tych przedsiębiorców, którzy decydują się na działania proinnowacyjne, pozostanie łącznie nawet do 0,5 mld zł rocznie" - oceniał Jarosław Gowin we wrześniu na konferencji poświęconej rozpoczęciu prac nad małą ustawą o innowacyjności.

Ustawa usuwa też ograniczenie dotyczące okresu, w jakim naukowcom przysługiwałoby prawo do udziału w korzyściach z komercjalizacji (obecnie maksymalnie pięć lat od uzyskania pierwszych środków). Nowe przepisy zmodyfikują też procedurę "uwłaszczenia naukowców" - w uzasadnieniu ustawy napisano, że nowy przepis ma zmniejszyć niepotrzebną biurokrację.

Rząd zapowiada kolejne zmiany dotyczące innowacyjności. Według zapewnień Gowina finalizowane są prace nad tzw. dużą ustawą innowacyjną, która miałaby wejść w życie od 1 stycznia 2018 r. Resort pracuje też nad programem umożliwiającym uzyskanie doktoratu za pracę wdrożeniową. Zgodnie z założeniami, doktorant zatrudniony w przedsiębiorstwie pracowałby nad swoim doktoratem w jednostce naukowej, otrzymując stypendium w wysokości prawie 2,5 tys. zł. Planowana jest też reforma instytutów badawczych i utworzenie na ich bazie jednego Narodowego Instytutu Technologicznego.

Zmiany te są elementami szerszej strategii zmian w nauce i szkolnictwie wyższym, zaproponowanej przez resort nauki. Strategia ta bazuje na trzech filarach. Pierwszy to "nowa konstytucja dla nauki", oparta na nowej ustawie o szkolnictwie wyższym, zwanej "Ustawą 2.0". Drugi filar strategii dotyczy partnerstwa nauki i biznesu (jego elementem jest właśnie mała ustawa o innowacyjności). Trzeci filar reform ma dotyczyć tzw. społecznej odpowiedzialności nauki, która powinna się szerzej otworzyć na codzienne potrzeby Polaków.

Nad założeniami nowej ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, czyli "Ustawy 2.0", pracują obecnie trzy niezależne zespoły naukowców, związane z Uniwersytetem SWPS, Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza oraz Instytutem Allerhanda. Zespoły wyłonione zostały w maju, w konkursie zorganizowanym przez resort nauki.

Zespoły te mają zakończyć prace w styczniu 2017 r., przedstawiając trzy konkurencyjne projekty założeń do ustawy. Założenia do nowej ustawy minister Gowin ma przedstawić podczas Narodowego Kongresu Nauki, który ma odbyć się we wrześniu 2017 roku w Krakowie. Poprzedzi go cykl konferencji, które odbędą się w różnych ośrodkach akademickich w kraju.

Według Gowina dzięki takiemu trybowi można będzie wypracować „zdecydowanie lepszy, bardziej adekwatny do potrzeb polskich studentów, polskiej nauki, kształt tej ustawy, niż gdyby pisana była przez samego ministra, przez urzędników ministerialnych".

Dokument ma regulować od podstaw obszar szkolnictwa wyższego. Resort nauki chce, by nowa ustawa weszła w życie od roku akademickiego 2018/2019.

Część planowanych zmian dotyczy finansowania uczelni. Ale już teraz w resorcie nauki trwają prace nad nowym algorytmem finansowym, który pozwoli odejść od związku pomiędzy poziomem finansowania uczelni a liczbą studentów. Nowy algorytm ma premiować m.in. utrzymanie na uczelni odpowiedniej relacji między liczbą studentów a liczbą kadry dydaktycznej - na jednego wykładowcę w uczelniach ogólnoakademickich powinno przypadać nie więcej niż 11-13 studentów i doktorantów. Poza tym dotacja powiązana byłaby też z kategorią naukową jednostki i z liczbą realizowanych tam projektów badawczych.

Konsultacje społeczne dotyczące nowego rozporządzenia ministra nauki i szkolnictwa wyższego ws. algorytmu zakończyły się na początku listopada. Rozporządzenie ma obowiązywać od początku 2017 r.

Podkreślając konieczność umiędzynarodowienia polskich uczelni minister nauki zapowiedział powołanie w 2017 r. Narodowej Agencji Współpracy Akademickiej. Nowa instytucja będzie odpowiadać m.in. za stworzenie nowego systemu stypendialnego, a także zachęcanie wybitnych naukowców i studentów cudzoziemców do podjęcia studiów lub badań w Polsce. NAWA zacznie działać najpóźniej od stycznia 2018 r.

Realizację części zmian już zakończono. Nowy rok akademicki uczelnie zaczęły pod rządami znowelizowanej ustawy, która ogranicza biurokrację. Ustawa zmniejsza np. częstość ocen okresowych nauczycieli akademickich, pracowników naukowych instytutów PAN i instytutów badawczych (wcześniej były one przeprowadzane najczęściej co dwa lata, obecnie - co cztery).

Ustawa ta zmodyfikowała też kryteria stosowane przez Polską Komisję Akredytacyjną (PKA) w ocenie jakości kształcenia. Zdjęła z PKA obowiązki natury formalnej, kontrolnej (które przejdą na ministerstwo nauki). "Do tej pory przepisy wymuszały na PKA odgrywanie roli instytucji kontrolnej. To jest niewłaściwe traktowanie misji PKA. Powinna odgrywać rolę ekspercką, mentorską, pomagać uczelniom w podnoszeniu jakości kształcenia, dążeniu do osiągnięcia kryterium doskonałości edukacyjnej" - mówił Gowin podczas prac nad projektem.

Nowa ustawa przyspiesza też proces przyznawania kredytów studenckich, a także zmienia zasady przyznawania stypendiów rektora za osiągnięcia w nauce. Dotychczas stypendium naukowe było dostępne od drugiego roku studiów, po spełnieniu przez studenta warunków dotyczących średniej ocen czy dodatkowych osiągnięć. Teraz mogą je otrzymywać także studenci pierwszego roku, na podstawie np. uczestnictwa w olimpiadach.

Pracom resortu nad nowelizacją ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym - towarzyszyły m.in. internetowe konsultacje, w wyniku których ministerstwo dostało kilkaset propozycji zmian.

W pierwszym roku pełnienia urzędu minister nauki ogłosił też nowy program "Wsparcie Uniwersytetów Trzeciego Wieku", w ramach którego resort nauki dofinansuje Uniwersytety Trzeciego Wieku (w sumie może to być kwota 4 mln zł). Z kolei we wrześniu zapowiedział wsparcie już istniejących uniwersytetów dzieci i stworzenie nowych inicjatyw - w ramach programu Uniwersytetu Młodego Odkrywcy. W pilotażowej edycji jeden grant może sięgnąć 40 tys. zł.

PAP - Nauka w Polsce

zan/ ekr/ mhr/