Na ekspozycję składać się będą zarówno zdjęcia fotografa Roberta Słabońskiego, jak i naczynia antyczne pochodzące z Cypru. Najstarsze z nich datowane są na VII wiek p.n.e., a najmłodsze na III wiek p.n.e. Zabytki te przekazał w latach 70. XIX w darze Uniwersytetowi Jagiellońskiemu w Krakowie wieku książę Władysław Czartoryski. Na wystawę wybrano dziewięć naczyń ceramicznych, w tym dwie bardzo duże amfory i jedną głowę wapienną posągu kurosa, czyli młodzieńca. Tylko jedno z prezentowanych naczyń pochodzi z okresu hellenistycznego, czyli z czasów, które są tematem badawczym krakowskich archeologów w Pafos. Obecnie zabytki znajdują się w zbiorach Instytutu Archeologii i nie są na co dzień udostępniane.

Główną część wystawy stanowią fotografie wykonane przez Roberta Słabońskiego, który towarzyszy ze swoim aparatem polskim archeologom od ponad piętnastu lat. Dokumentował wykopaliska prowadzone w Europie, na Bliskim Wschodzie, w Ameryce Środkowej i Północnej, Afryce i Azji. Jest autorem szeregu reportaży (nie tylko archeologicznych) publikowanych m.in. w amerykańskim i polskim National Geographic, Gazecie Wyborczej, Rzeczpospolitej czy Newsweeku.

Cypr jest dużą wyspą położoną we wschodniej części Morza Śródziemnego. Od zarania dziejów odgrywała istotną rolę w rozwoju cywilizacji tego regionu. Jak wyjaśniają organizatorzy wystawy, w starożytności Cypr znajdował się najpierw na granicy wpływów bliskowschodnich i egipskich, a od II tysiąclecia p.n.e. w obrębie cywilizacji greckiej. Olbrzymi wpływ na rozwój cywilizacyjny wyspy miały miasta portowe, w tym Nea (Nowa) Pafos. Właśnie to miejsce jest celem badań polskiej misji wykopaliskowej kierowanej przez prof. Ewdoksię Papuci-Władykę z Instytutu Archeologii UJ w Krakowie. Pafos, założone pod koniec IV lub na początku III w. p.n.e., w okresie hellenistyczno-rzymskim pełniło rolę stolicy Cypru (od ok. 200 p.n.e. do ok. 350 n.e.).

Dziś Pafos jest jednym z najważniejszych stanowisk archeologicznych na Cyprze, badanym przez Cypryjczyków oraz liczne misje zagraniczne, w tym dwie polskie. Zabytki Pafos zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Do tej pory wysiłki misji prof. Papuci-Władyki z UJ skupiały się na badaniu agory. Było to miejsce ważne ze względu na to, że skupiało funkcje administracyjne, handlowe i kultowe miasta. Mieszkańcy starożytnego Pafos przybywali tutaj w sprawach urzędowych, dyskutowali o sprawach wagi państwowej, wypełniali rozmaite czynności kultowe, ale też robili sprawunki i plotkowali.

"Nasze badania mają na celu nie tylko prześledzenie historii i rozwoju centrum miasta, jego tytułowego +serca+, jakim jest agora, ale zakrojone są na szerszą skalę – zależy nam na odkryciu i zbadaniu infrastruktury oraz działalności ekonomicznej i handlowej jednego z najważniejszych centrów antycznego Cypru" - zaznacza prof. Papuci-Władyka w katalogu wystawy.

Do tej pory krakowskim badaczom udało się odsłonić wiele pozostałości architektury: małe sklepiki z okresu rzymskiego, dwa duże budynki, liczne mury, podłogi, kanały, terakotowe rury wodociągowe, baseny, studnie, cysterny itp.

"W zaledwie pięć lat nasze badania zupełnie zmieniły istniejący w publikacjach dotyczących Pafos obraz początków i rozwoju miasta, przesuwając datę powstania agory na okres hellenistyczny i odkrywając pozostałości dużych budowli publicznych z tego czasu świadczących o prężnej aktywności budowlanej w czasach ptolemejskich" - wyjaśnia kierowniczka prac.

Teraz archeolodzy wyszli poza agorę. Rozpoczęli poszukiwania budynków i infrastruktury związanej z gospodarką i handlem miasta stołecznego Cypru. Celem są place, porty, magazyny, składy, warsztaty. W tym celu prowadzą badania nieinwazyjne różnorodnymi metodami: magnetyczną, georadarową. Stosują też fotografię lotniczą. Ważnym elementem są także badania geoarcheologiczne odtwarzające relacje człowieka ze środowiskiem.

Wystawa w Katowicach została zorganizowana we współpracy z Paphos Agora Project, Zakładem Archeologii Klasycznej, Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jej kuratorem w Muzeum Śląskim jest Renata Abłamowicz.

Ekspozycja będzie następnie eksponowana w Bielsku-Białej i w Poznaniu. Później, w związku z przyznaniem Pafos tytułu Europejskiej Stolicy Kultury, będzie prezentowana w parku archeologicznym, gdzie prowadzone są krakowskie wykopaliska.

PAP - Nauka w Polsce

szz/ agt/