„Śląsk z racji na swe położenie geograficzne i bardzo duże znaczenie strategiczno-historyczne od wieków zajmował ważne miejsce na arenie międzynarodowej. Potwierdzeniem tego są zachowane do dziś fortyfikacje polowe w rejonie Sudetów, które udało się nam odkryć” – wyjaśnia Michał Filipowicz z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, który prowadził badania wspólnie z dr. hab. Grzegorzem Podrucznym z Collegium Polonicum w Słubicach.

Jak wyjaśnia Filipowicz, część ze zinwentaryzowanych obiektów była znana i opisana w publikacjach, ale większość pominięto w oficjalnych wykazach. Pozostałe błędnie zidentyfikowano – np. nowożytne fortyfikacje jako grodziska.

„Taki stan rzeczy związany jest z tym, iż stanowiska nowożytne bardzo często były pomijane przez archeologów i nie brane pod uwagę w ewidencji konserwatorskiej” – mówi Filipowicz. Archeolog zaznacza, że sytuacja wyglądała pod tym względem zdecydowanie lepiej w ewidencji prowadzonej na terenie dawnego woj. wałbrzyskiego – tam szańce wpisywano do rejestru już w latach 60. XX wieku. „Należy tu podkreślić duży wkład poprzednich badaczy, bowiem nie dysponowali oni lotniczym skaningiem laserowym (ALS), a mimo wszystko znaleźli kilkadziesiąt dzieł fortyfikacji polowych” – zauważa Filipowicz, którego odkryć w dużej mierze udało się dokonać dzięki zastosowaniu wspomnianej technologii. Następnym etapem była analiza dawnych map, znajdujących się w Staatsbibliothek w Berlinie. Po wytypowaniu potencjalnych stanowisk archeologicznych, badacze weryfikowali swoje przypuszczenia w terenie.

W trakcie prac naukowcy natrafili także na kilka grodzisk i na zamek średniowieczny. Jednak relikty pochodzą z różnych okresów i obrazują wiele form sztuki fortyfikacyjnej – począwszy od okresu średniowiecza, a skończywszy na II wojnie światowej. Wśród znalezisk dominują założenia z XVIII wieku.

„Rzadkością są umocnienia wzniesione przez Husytów w XV wieku na terenie Śląska. W trakcie naszych prac udało się również odkryć takie fortyfikacje” – dodaje Filipowicz. Badacz zastrzega, że znalezisko należy jeszcze zweryfikować wykopaliskowo.

Naukowcy zainwentaryzowali też szaniec położony najwyżej w Polsce – w Górach Kamiennych, ale w obawie przed detektorystami badacze nie podają jego precyzyjnej lokalizacji i wysokości n.p.m.

Badania, które trwały od 2014 roku, były możliwe dzięki ścisłej współpracy z nadleśnictwem: Bardo, Świdnica, Szprotawa, Wałbrzych i wojewódzkimi urzędami ochrony zabytków w Jeleniej Górze, Wałbrzychu i Zielonej Górze. W ekipie badawczej znaleźli się również: Wojciech Grabowski, dr T. Gralak, dr Jarosław Lewczuk, Piotr Jochymek, Włodzimierz Bayer i Paweł Laska.

PAP - Nauka w Polsce

szz/ mrt/