Podczas wykopalisk prowadzonych w 2014 r. na wyszogrodzkim Wzgórzu Zamkowym natrafiano na pozostałość zabudowań, przypuszczalnie domu mieszkalnego, będącego częścią warowni, której początki sięgają XIV wieku oraz na liczne artefakty. Odkryto również dwa niemieckie bunkry typu „Tobruk” z okresu II wojny światowej.

Jak poinformował we wtorek PAP Zdzisław Leszczyński, dyrektor Centrum Kultury „Wisła” w Wyszogrodzie, na tamtejsze Wzgórze Zamkowe można już wejść wybudowanymi specjalnie schodami. Dla zwiedzających udostępniono jeden z dwóch odkopanych niedawno bunkrów - w sezonie turystycznym zamontowane zostanie tam odtworzone wyposażenie, znajdujące się obecnie na wystawie w Muzeum Wisły, w tym replika niemieckiego karabinu maszynowego MG-30.

Leszczyński wyjaśnił, że w drugim bunkrze z okresu II wojny światowej, także znajdującym się na Wzgórzu Zamkowym, wokół którego podczas ostatnich prac archeologicznych odkryto m.in. średniowieczny bruk, powstanie wkrótce ekspozycja nawiązująca do wydarzeń związanych z działaniami prowadzonymi na Wiśle na początku II wojny światowej.

„Dokładnie chodzi o dzień 9 września 1939 r., gdy pod ostrzałem niemieckim, prowadzonym właśnie ze Wzgórza Zamkowego, Wisłą w kierunku Modlina, poprzez spalony most, przebijał się polski kuter KU-30. Była to ostatnia jednostka z Oddziału Wydzielonego Rzeki Wisły. W bunkrze prezentowany będzie opis tego wydarzenia oraz fotografie” – powiedział Leszczyński.

Oddział Wydzielony Rzeki Wisły to powołana w marcu 1939 r. specjalna jednostka Polskiej Marynarki Wojennej. Po wybuchu II wojny światowej flotylla, licząca w sumie sześć okrętów, w tym kilka ścigaczy typu KU, weszła w skład zgrupowania Armii Pomorze i prowadziła działania na Wiśle, m.in. w okolicach Bydgoszczy, Włocławka i Płocka.

Ścigacz rzeczny KU-30, który jako jedyny z oddziału, dotarł w rejon Wyszogrodu i mimo silnego ostrzału, przebił się w okolice Modlina, został zatopiony pod koniec września 1939 r. na zlewisku rzek Bugu i Narwi. Jednostkę wydobyli następnie Niemcy i przewieźli na tereny III Rzeszy. Według niepotwierdzonych do końca danych, po remoncie kuter służył tam do 1945 r.

W trakcie ostatnich prac archeologicznych na wyszogrodzkiej Górze Zamkowej natrafiono m.in. na gruzowisko średniowiecznej cegły, będące prawdopodobnie pozostałością po osuwisku murów i ich fundamentów, powstałym, gdy Niemcy w okresie II wojny światowej zakładali wykopy pod bunkry. Znaleziono też liczne artefakty, w tym średniowieczne monety. Eksponaty, również te odkryte podczas wcześniejszych wykopalisk, można oglądać na rozbudowywanej stałej wystawie w Muzeum Wisły w Wyszogrodzie.

Wyszogród, położony na wysokiej nadwiślańskiej skarpie, jest jednym z najstarszych miast Mazowsza. Z prowadzonych badań wynika, że pierwsza osada oraz miejsce kultu pogańskiego funkcjonowały tam już w VII wieku. W dokumentach historycznych nazwa miasta pojawia się w XI wieku.

Prawa miejskie Wyszogród otrzymał w 1398 r. Wcześniej, na początku XIII wieku, w miejscu wcześniejszego grodziska, książę Konrad I Mazowiecki zbudował w Wyszogrodzie drewnianą, a być może także częściowo murowaną warownię. W XIV wieku, prawdopodobnie w okresie panowania Kazimierza Wielkiego, zamek przebudowano na murowany. W XVII wieku został on spalony podczas najazdu Szwedów, a jego resztki rozebrano pod koniec XVIII wieku z polecenia władz zaboru pruskiego.

Ostatni duży projekt archeologiczny w Wyszogrodzie i okolicy prowadzony był na przełomie lat 70. i 80. XX wieku. m.in. przez Polską Akademię Nauk (PAN). Ostatnie prace archeologiczne prowadzili tam m.in. specjaliści z Łodzi. (PAP)

mb/ laz/