Rektor UJ, prof. Wojciech Nowak, inaugurując sesję, powiedział, nawiązując do doświadczenia Holokaustu, że „zawsze zadaje sobie pytanie, jak TO się mogło stać”. „Nigdy nie znalazłem na to odpowiedzi i nigdy do końca swoich dni jej nie znajdę. Bo tego wytłumaczyć się nie da” – mówił rektor. Podkreślił przy tym, że mimo niemożności rozwikłania tej zagadki „misją Uniwersytetu Jagiellońskiego” jest przekazywania pamięci o tych strasznych czasach młodemu pokoleniu.

W trakcie sesji dr Joanna Lubecka z Instytutu Pamięci Narodowej wygłosiła wykład o kobietach w obozach koncentracyjnych, mówiąc, że występowały one nie tylko po stronie ofiar-więźniarek, ale także prześladowczyń. Zauważyła, że wśród nadzorczyń w obozach śmierci „zdarzały się kobiety, które w swoim bestialstwie były gorsze od mężczyzn”. Jako przykład takiej osoby podała Irmę Grese, nadzorczynię z Auschwitz-Birkenau, nazywaną z racji urody połączonej z okrucieństwem „Piękną Bestią”. Inny przykład „kobiety-kata” – jak podała dr Lubecka – to Maria Mandel, także nadzorczyni z Auschwitz-Birkenau – która po wojnie została stracona w krakowskim więzieniu Montelupich. Przed śmiercią spotkała w tym więzieniu jedną ze swoich wcześniejszych ofiar z obozu koncentracyjnego – Stanisławę Rachwał, którą władze komunistyczne przetrzymywały tam za działalność podziemną.

Gość specjalny okolicznościowej sesji dr Uri Huppert z Izraela, były radny Jerozolimy i profesor wizytujący Uniwersytetu Gdańskiego, powiedział zebranym, że jest „wyjątkowo wzruszony” z udziału w tym spotkaniu.

„Mój ojciec był doktorem prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego i tutaj studiował. Jest dla mnie wielkim przeżyciem stać w tym miejscu dzisiaj” - powiedział w nienagannej polszczyźnie Huppert. Przypomniał, że jego ojciec w 1942 roku został rozstrzelany w więzieniu Montelupich, a jego matka, aresztowana w czasie wojny przez gestapo w Nowym Sączu, została uwolniona przez polską Żegotę.

Dr Tadeusz Smreczyński, były więzień Auschwitz, opowiedział o tym, jak spotyka się w ostatnich latach regularnie z młodzieżą niemiecką, aby przekazać jej doświadczenie „epoki pieców”. Powiedział, że jedna z uczestniczek -młodych Niemek spytała go kiedyś, „czy nienawidzi Niemców?”, na co odparł: „Nie jest mi znane uczucie nienawiści”. „Moje doświadczenie życiowe mówi mi, że nie ma narodów dobrych i złych. (…) Cały problem polega na tym, żeby się te straszne czasy nie powtórzyły” – podkreślił Smreczyński.

Z kolei prof. Aleksander B. Skotnicki z Collegium Medicum UJ przypomniał postać dr. Ryszarda Oresa, w czasie wojny sanitariusza w krakowskim getcie, który po emigracji do USA został dyrektorem kliniki na nowojorskim Manhattanie. Ores, zmarły trzy lata temu, przez całe życie zachował zażyłe związki z Krakowem i swoimi przyjaciółmi, w tym prof. Julianem Aleksandrowiczem, który dwukrotnie uratował go przed deportacją do obozu śmierci w Bełżcu.

W sesji w auli Collegium Novum UJ uczestniczyli m.in. konsulowie Niemiec i Francji.

Czwartkowe posiedzenie zorganizowały: Uniwersytet Jagielloński, Centrum Badań Holokaustu UJ, Towarzystwo Lekarskie Krakowskie oraz Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau.

Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 roku, aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała także sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów, a także Polaków, Romów, jeńców sowieckich i osób innej narodowości.

27 stycznia 1945 roku Auschwitz został wyzwolony przez żołnierzy Armii Radzieckiej. (PAP)

szl/ abe/