Latarnie uliczne, światła reklam i te sączące się z okien sprawiają, że noce w miastach są coraz jaśniejsze. Naukowcy od dawna podejrzewają, że sztuczne, nocne światło w miastach może oddziaływać na organizmy ludzi, zwierzęta i rośliny. Jednocześnie podkreślają, że dla wielu gatunków sezonowe zmiany długości dnia są jednymi z najważniejszych sygnałów ze strony środowiska, które decydują o kontroli ich dobowego rytmu - np. o cyklu snu i czuwania, jak też rytmów sezonowych, np. sezonu rozrodczego. Ludzie nauczyli się wykorzystywać te zależności dla swoich potrzeb choćby w rolnictwie - manipulując oświetleniem na farmach potrafią zwiększyć produkcję jaj.

Aby sprawdzić wpływ sztucznego światła na te dobowe i sezonowe rytmy, niemieccy naukowcy sprawdzali intensywność światła, docierającego w nocy do "miejskich" ptaków.

Jesko Partecke z Instytutu Ornitologii im. Maxa Plancka w Radolfzell (Niemcy) i jego współpracownicy zamocowali żyjącym w mieście kosom zwyczajnym rejestratory światła - urządzenia pozwalające zmierzyć średnie natężenie światła, jakie w nocy dociera do ptaków. Uzyskali wynik 0,2 luksa. "To intensywność bardzo niska, stanowiąca zaledwie jedną trzydziestą światła emitowanego przez typową uliczną latarnię" - mówi Partecke. A jednak nawet tyle wystarczy, by zwiększyć u samców aktywność gruczołów płciowych.

Niemcy badali też kosy schwytane w mieście i w lesie. Hodowali je w klatkach, oświetlanych w nocy przez 10 miesięcy światłem o natężeniu 0,3 luksa. "Wyniki są zadziwiające: gonady tych ptaków rozwinęły się średnio niemal miesiąc wcześniej, niż u ptaków śpiących w ciemności" - mówi Partecke.

Zmierzono też stężenie testosteronu w ptasiej krwi. Wartość ta świadczy o gotowości zwierząt do rozrodu. Okazało się, że stężenie hormonu wzrastało szybciej u tych ptaków, które przebywały nocą w miejscu oświetlonym. Jednocześnie ptaki śpiące w widnym otoczeniu zaczynały trele o godzinę wcześniej, niż ich kuzyni śpiący po ciemku. "Z perspektywy sezonowej badane zwierzęta są wcześniej gotowe do rozmnażania" - ocenia naukowiec.

Co więcej, ptaki śpiące w jasnym otoczeniu wcześniej zaczynały też linieć. "To wyraźny dowód na to, że sztuczne światło, jakie mamy w miastach, może dramatycznie zmienić u dzikich zwierząt mechanizmy związane z porami roku" - dodaje niemiecki badacz.

Naukowcy wciąż nie wiedzą, dlaczego światło tak wiele zmienia. Możliwe, że sztuczne oświetlenie wydłuża ptakom dzień albo pozwala im dłużej żerować, przez co zyskują dodatkową energię, pożytkowaną na rozmnażanie. Równie dobrze światło może też wpływać na metabolizm zwierząt. Taka zmiana może zaś sprawiać, że wcześniej dojrzewają gruczoły płciowe. (PAP)

zan/ agt/