Brak wczesnej diagnostyki i opóźnienie rozpoczęcia leczenia to główne przyczyny złych wyników leczenia nowotworów w Polsce - oceniają specjaliści.

Elementy te wpływają m.in. na obniżenie skuteczności leczenia chirurgicznego.

CORAZ WIĘCEJ CHORYCH

Wzrasta odsetek osób chorych na nowotwory. Obok chorób serca i wypadków komunikacyjnych, to najczęstsza przyczyna zgonów, nie tylko w Polsce.

\"Jest to niestety cena, jaką płacimy za postęp cywilizacyjny\" - uważa krajowy konsultant w dziedzinie chirurgii onkologicznej, kierownik Kliniki Nowotworów Górnego Odcinka Układu Pokarmowego Centrum Onkologii http://www.coi.waw.pl/ w Warszawie, prof. Andrzej Szawłowski.

Sytuacji takiej nie można zapobiec. Można jednak sprawić, że leczenie nowotworów będzie skuteczniejsze.

60 proc. pacjentów z nowotworami można leczyć chirurgicznie, 30 proc. - za pomocą radioterapii, a 10 proc. - chemioterapii.

W przypadku wielu nowotworów stosuje się leczenie skojarzone - łącząc dwie, lub trzy metody.

Znaczącą rolę w leczeniu chorych na raka odgrywa chirurgia, dlatego tak bardzo ważne jest, jak zaznacza prof. Szawłowski, aby jej jakość, a tym samym skuteczność była jak najwyższa.

CHIRURGIA ZA MAŁO SKUTECZNA

W Polsce chirurgia onkologiczna jest skuteczna w 30 proc. przypadków nowotworów złośliwych, podczas gdy w Stanach Zjednoczonych - w 50 proc.

Wśród podstawowych przyczyn tego stanu rzeczy jest przede wszystkim brak wczesnej diagnostyki i opóźnienie rozpoczęcia leczenia.

\"Ważny jest też zły +stan biologiczny+ społeczeństwa, który stale się pogarsza. Pacjenci przychodzą do nas niedożywieni, co bardzo utrudnia leczenie. Promocja zdrowego trybu życia mogłaby to zmienić\" - zwraca uwagę prof. Szawłowski.

Dla zdrowia, jak podkreśla, najważniejsza jest profilaktyka, czyli racjonalne odżywianie się i higieniczny tryb życia. Trzeba zapewnić sobie właściwy pokarm, wysiłek fizyczny i wypoczynek.

Konieczne są też odpowiednie procedury kształcenia lekarzy - zarówno przeddyplomowe na uczelniach, jak i podyplomowe już w trakcie praktyki zawodowej.

\"Potrzebni są kompetentni lekarze rodzinni, do których dostęp będzie dla pacjentów łatwy i którzy skierują już każdego na odpowiednie dodatkowe badania i zabiegi\" - uważa prof. Szawłowski.

Wiedza o onkologii powinna być poza tym dostępna dla całego społeczeństwa. Powinny o to zadbać media.

STANDARDY LECZENIA

Równie ważnym czynnikiem wpływającym negatywnie na jakość leczenia chirurgicznego jest brak odpowiednich standardów.

Wielu lekarzy nie wie, jak prawidłowo zdiagnozować chorobę i na jakie dalsze leczenie kierować pacjenta.

Aby poprawić ten stan, Towarzystwo Chirurgów Polskich http://www.tchp.org.pl i Polskie Towarzystwo Chirurgii Onkologicznej http://www.ptcho.org.pl/ wydały wspólnie książkę pod tytułem \"Zasady diagnostyki i chirurgicznego leczenia nowotworów w Polsce\".

Zawiera ona wytyczne, według których - zdaniem prof. Szawłowskiego, jednego z redaktorów publikacji - powinni postępować wszyscy lekarze, którzy spotykają się w swojej praktyce z nowotworami.

Wytyczne sformułowali specjaliści z długoletnią praktyką.

Dzięki wytycznym, jak chcą ich twórcy, lekarz będzie potrafił lepiej ocenić stan zdrowia pacjenta, przepisze odpowiednie badania i w razie potrzeby skieruje do właściwej placówki na dalsze leczenie.

KU POPRAWIE SYTUACJI

Wytyczne dotyczą optymalnych zasad diagnostyki i leczenia chirurgicznego, a także leczenia uzupełniającego i standardów oceny wyników terapii.

Książka, pod redakcją prof. Andrzeja Szawłowskiego i prof. Jacka Szmidta, ukazała się na 61. zjeździe Towarzystwa Chirurgów Polskich w Gdańsku.

\"Pomoże ona lekarzom, szczególnie tym praktykującym w mniejszych ośrodkach, prawidłowo wykonywać wszystkie procedury\" - mówi sekretarz generalny Towarzystwa Chirurgów Polskich, specjalista wojewódzki w dziedzinie chirurgii ogólnej woj. mazowieckiego, Kierownik Katedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Wątroby Akademii Medycznej http://www.amwaw.edu.pl/ w Warszawie prof. Marek Krawczyk.

\"Są to tylko wytyczne, ponieważ - w naszej sytuacji ekonomicznej i wobec stanu publicznej służby zdrowia - nie można na razie wymagać standardów. Ale aby dojść do standardów, najpierw potrzebne są wytyczne\" - zwraca uwagę.

DOBRA DIAGNOZA - SKUTECZNA OPERACJA

Badania diagnostyczne, jak zaznacza specjalista, muszą być najlepsze - trzeba korzystać z metod w miarę możności nieinwazyjnych, dających najpewniejszą diagnozę.

\"Jednocześnie muszą to być procedury uzasadnione ekonomiczne. Pieniądze powinno się wydawać na naprawdę potrzebne badania\" - wyjaśnia.

Jedynie po prawidłowo wykonanym badaniu, kiedy znany jest rodzaj nowotworu, jego umiejscowienie, rozległość i w razie potrzeby budowa histologiczna, można odpowiedzialnie zakwalifikować pacjenta do leczenia chirurgicznego.

Ważne jest również, aby pacjent miał pewność, co do jakości badania.

W ocenie prof. Krawczyka, pracownie endoskopowe i USG powinny być weryfikowane i otrzymywać certyfikaty towarzystw naukowych, które będą gwarantowały, że diagnoza przeprowadzana jest na odpowiednim sprzęcie przez wykwalifikowanego specjalistę.

ZASADY DLA CHIRURGÓW

Sama procedura chirurgiczna też powinna, według Krawczyka, odpowiadać kilku podstawowym zasadom.

Przede wszystkim operacja powinna całkowicie usuwać tkankę nowotworową i nie doprowadzać do rozsiewu zmian chorobowych.

\"W szczególnych wypadkach możliwa jest tzw. cytoredukcja, czyli usunięcie części nowotworu, kiedy operacja poprzedza inne metody leczenia - chemio-, lub radioterapię\" - wyjaśnia.

Operacja powinna być dobrana do indywidualnych potrzeb pacjenta i w miarę możności nie powinna powodować jego kalectwa.

Każdy chirurg powinien pamiętać, że operacja to tylko jeden z etapów leczenia.

Równie ważna jest ewentualna terapia wspomagająca, opieka pooperacyjna nad chorym i krytyczna ocena wyników całej procedury, na przykład jakości życia pacjenta, czy jego ewentualnej aktywności zawodowej po operacji.

Naczelną zasadą, której powinny być podporządkowane wszystkie działania lekarza, powinno być przekonanie, że leczy on chorego człowieka a nie tę, czy inną chorobę.

\"Lepiej nie leczmy nowotworu żołądka. Zniszczmy go i pomóżmy w ten sposób pacjentowi\" - mówi Krawczyk.

OD GENETYKI PO LECZENIE BÓLU

Aby we właściwy sposób leczyć chorych na raka, specjalista powinien w czasie studiów przejść szkolenie w zakresie genetyki molekularnej, epidemiologii, diagnostyki i chirurgii, a także chemioterapii, radioterapii, leczenia paliatywnego, leczenia bólu i postępowania z chorym w tzw. terminalnym stadium choroby.

Po ukończeniu studiów lekarz nadal musi się uczyć.

Gwarancją jego dalszego rozwoju jest wysoka jakość placówki, w której będzie pracował, dostęp do opinii autorytetów naukowych, kursów i szkoleń zagranicznych.

Aby wysiłki lekarzy mogły przynosić odpowiednie skutki, politycy i decydenci z Ministerstwa Zdrowia http://www.mzios.gov.pl/ muszą wspomagać ich odpowiednimi decyzjami.

Władze państwowe powinny liczyć się z opinią towarzystw naukowych, które mogą udzielać im specjalistycznych porad oraz zapewnić zabezpieczenie finansowe badań, działań terapeutycznych i sprzętu.

* Nauka w Polsce - Urszula Jabłońska *

27 lipca 2004