Biograficzny film prezentuje historię i dokonania Wilhelminy Iwanowskiej (1905-1999). Urodziła się w Wilnie i tam poszła na studia, początkowo studiując matematykę. Została zauważona przez prof. Władysława Dziewulskiego i wtedy zaczęła się jej kariera w astronomii na Uniwersytecie Stefana Batorego.

Swój staż podoktorski odbyła w szwedzkim obserwatorium astronomicznym. Wojna spowodowała, że w 1945 roku przybyła z Wilna do Torunia, wraz z grupą innych pracowników Uniwersytetu Stefana Batorego. W Toruniu, na nowo powstałym Uniwersytecie Mikołaja Kopernika, prowadziła wykłady z astrofizyki; była pierwszą w Polsce kobietą w gronie profesorów astronomii.

Jej wielką zasługą jest współutworzenie obserwatorium astronomicznego UMK we wsi Piwnice koło Torunia. Obecnie placówka nosi nazwę Instytut Astronomii UMK i jest największym obserwatorium astronomicznym na terenie naszego kraju. To tutaj znajduje się największy w Polsce teleskop optyczny (zbudowany w czasie, gdy kierowała obserwatorium), a także największy radioteleskop (którego była matką chrzestną podczas inauguracji).

Naukowo zajmowała się astrofizyką, stosując obserwacje fotometryczne i spektroskopowe. Głównym jej osiągnięciem naukowym były badania nowej skali odległości we Wszechświecie.

Film nagrywano w miejscach, w których prof. Iwanowska pracowała, czyli w Instytucie Astronomii UMK w Piwnicach koło Torunia, na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytecie Wileńskim, w Obserwatorium Idei Uniwersytetu Wileńskiego, Obserwatorium Saltsjöbaden w Szwecji, Obserwatorium Palomar w USA, a także w Obserwatorium Mount Wilson w USA.

Filmową opowieść prowadzi dr Joanna Piotrowska, młoda polska astronomka, zatrudniona w Kalifornijskim Instytucie Technologicznym (Caltech) w Stanach Zjednoczonych. Ta czołowa na świecie uczelnia kiedyś proponowała zatrudnienie Wilhelminie Iwanowskiej, gdy ta odbywała staż naukowy i wygłaszała cykl wykładów w Stanach Zjednoczonych w latach 1948/1949. Jednak Iwanowska zdecydowała się powrócić do Polski.

W filmie wypowiadają się w szczególności osoby, które osobiście znały prof. Iwanowską, jej studenci, doktoranci, współpracownicy. Do zilustrowania filmu użyto archiwalnych zdjęć, a także zdjęć astronomicznych z tamtych czasów. Udało się nawet zamieścić nagrania wideo sprzed kilkudziesięciu lat, na których widać profesor Iwanowską ze studentami (a także profesora Dziewulskiego).

Premiera filmu odbyła się w okresie świątecznym. Produkcja jest dostępna na YouTube (https://www.youtube.com/watch?v=d_m2emngW24).

Film został wyprodukowany przez Polskie Towarzystwo Astronomiczne, w reżyserii Bogumiła Radajewskiego; autorzy scenariusza to: Bogumił Radajewski, Maciej Mikołajewski oraz Krzysztof Czart. Powstał z okazji Roku Wilhelminy Iwanowskiej 2025, obchodzonego przez miasto Toruń. Produkcja została dofinansowana ze środków Ministra Edukacji w ramach programu „Odkrywcy”.

Polskie Towarzystwo Astronomiczne jest organizacją zrzeszająca zawodowych astronomów. Istnieje od 1923 roku. Z filmów dokumentalnych zrealizowało wcześniej cykl „Astronomia niepodległa” o historii polskich ośrodków astronomicznych, jest też współproducentem popularnonaukowej serii „Astronarium”.(PAP)

cza/ bar/