Umowę podpisano w trakcie posiedzenia Uniwersyteckiej Komisji Nauki KRUP, w którym uczestniczyli prorektorzy uniwersytetów zajmujących się nauką i badaniami.

SKA Observatory to międzynarodowa inicjatywa, której celem jest zbudowanie Square Kilometre Array (SKA), gigantycznej sieci radioteleskopów, które będą mieć łączną powierzchnię zbierającą fale radiowe prawie jednego kilometra kwadratowego. Po wybudowaniu, będzie to 14 razy więcej niż powierzchnia chińskiego radioteleskopu FAST, który ma 500 metrów średnicy.

Anteny Square Kilometre Array staną w RPA i Australii. W pierwszym z tym miejsc znajdzie się system anten parabolicznych dla fal radiowych o średniej częstotliwości (od 350 MHz do 14 GHz,), a w drugiej będą anteny szerokopasmowe dla niskich częstotliwości (od 50 do 350 MHz). Z kolei siedziba obserwatorium SKAO znajduje się w Jodrell Bank Observatory w Wielkiej Brytanii.

Do polskiego konsorcjum dołączyły Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika PAN, Narodowe Centrum Badań Jądrowych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Uniwersytet Szczeciński, Uniwersytet Zielonogórski oraz Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, który będzie koordynatorem. Konsorcjum może w przyszłości przyjąć inne instytucje zainteresowane współpracą.

Ustanowienie Polskiego Konsorcjum projektu SKA Observatory jest pierwszym krokiem na drodze do przystąpienia Polski do SKA Observatory. Obecnie w tym międzynarodowym projekcie uczestniczą Australia, Kanada, Chiny, Niemcy, Indie, Włochy, Portugalia, RPA, Hiszpania, Szwajcaria, Holandia, Wielka Brytania i Szwecja, a wkrótce dołączą Francja i Korea Południowa.

Polska ma bogate tradycje w badaniach astronomicznych od lat pięćdziesiątych XX wieku. Głównymi ośrodkami z radioteleskopami na terenie Polski są Instytut Astronomii UMK z 32-metrowym radioteleskopem w Piwnicach koło Torunia oraz Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dodatkowo w naszym kraju są trzy stacje sieci radioteleskopów LOFAR: w Borówcu koło Poznania (Centrum Badań Kosmicznych PAN), Łazach koło Krakowa (Uniwersytet Jagielloński w Krakowie) oraz w Bałdach koło Olsztyna (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie). LOFAR będzie mógł współpracować ze SKAO

- Skalę, złożoność oraz koszty tego przedsięwzięcia można porównać do budowy Wielkiego Zderzacza Hadronów (ang. Large Hadron Collider, LHC), czyli największego akceleratora cząstek elementarnych, jaki został stworzony przez ludzkość. LHC dał odpowiedzi na szereg kluczowych pytań związanych z budową mikroświata, potwierdził istnienie bozonu Higgsa itd. - skomentował prof. Krzysztof Katarzyński, dyrektor Instytutu Astronomii UMK.

Naukowiec dodał, iż SKAO powstaje, aby zbadać, czym jest nasz Wszechświat, jak powstał, skąd się wziął i jaki może być jego koniec. - SKAO ze swoim ogromnym potencjałem badawczym przez dziesięciolecia będzie jedyną tego typu infrastrukturą. A kolejna powstanie prawdopodobnie już poza Ziemią, na niewidocznej z Ziemi stronie Księżyca lub w przestrzeni kosmicznej, aby uniknąć w ten sposób stale rosnących zakłóceń radiowych - zaznaczył.(PAP)

cza/ agt/