Polscy naukowcy sprawdzają u ujścia rzeki Mackenzie w Kanadzie, ponad 300 km za kołem podbiegunowym, jak ocieplenie wpływa na transport osadów, zmiany koryt rzek oraz linię brzegową i głębokość jezior – poinformowano w komunikacie nadesłanym we wtorek do PAP z Politechniki Krakowskiej (PK).

Badania prowadzi interdyscyplinarny zespół ekspertów z PK, Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy (UKW) oraz Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk (IGiPZ PAN). W pracach biorą udział m.in. fizycy, geografowie, klimatolodzy, kartografowie, specjaliści w dziedzinie inżynierii wodnej i modelowania numerycznego.

Podczas polskiej misji badawczej w Arktyce naukowcy chcą określić sezonową zmienność transportu osadów oraz ilości materiału zatrzymywanego przez jeziora w delcie rzeki Mackenzie. Poza tym zamierzają zbadać wpływ globalnego ocieplenia na procesy sedymentacyjne (czyli opadanie cząstek stałych zawieszonych w wodzie) i uwalnianie osadów do rzek i jezior. Na podstawie wyniku tych prac eksperci opracują scenariusze zmian w systemach wód powierzchniowych (np. zanik jezior albo zamulenie kanałów).

Dr inż. Monika Szlapa z Wydziału Inżynierii Środowiska i Energetyki PK, cytowana w komunikacie, tłumaczyła, że z powodu globalnego ocieplenia do oceanu dostaje się więcej osadu z rozmarzającej wiecznej zmarzliny arktycznej. „Osad spłyca odcinki rzek, woda szybciej się tu nagrzewa, przez co też rzeki dostarczają cieplejszą wodę do oceanu. W naszych badaniach sprawdzamy, czy arktyczne równiny deltowe zachowują się jak gąbki, czyli w jakim stopniu filtrują wodę z osadów mineralnych i z węgla” – wyjaśniła naukowczyni.

W ramach projektu polscy badacze odwiedzą Arktykę sześć razy do 2027 r. Pierwsza misja odbyła się tam w maju br., naukowcy zbierali próbki wody i osadów w rejonie miejscowości Inuvik, Tuktoyaktuk i Tsiigehtchic. Kolejne misje terenowe zaplanowano na jesień 2025 r. i wiosnę 2026 r.

Polscy naukowcy stosują m.in. technologię Wetland InSAR (Satelitarna Interferometria Radarowa). Metoda ta polega na rejestrowaniu obrazów Ziemi, które po przetworzeniu pozwalają na przykład na analizę ruchów powierzchni terenu.

„Z kolei zastosowanie symulacji numerycznych transportu osadów w rzekach i jeziorach (…) pomoże nam zrozumieć rolę jezior deltowych w zatrzymywaniu osadów” – wyjaśniła cytowana w komunikacie mgr inż. Magdalena Tutro z PK.

Jak poinformował także cytowany w informacji prasowej dr hab. Paweł Hachaj, prof. PK, badacze planują również przeprowadzenie fizycznych symulacji w laboratorium mechaniki płynów.

Delta Mackenzie, położona na Terytoriach Północno-Zachodnich Kanady, jest jednym z największych systemów deltowych na świecie. Przez siedem miesięcy w roku jest skuta lodem, którym prowadzą drogi łączące osady, latem można się tam dostać tylko drogą wodną lub powietrzną. „Zatrzymany w rzekach i jeziorach osad zagraża (…) możliwości transportu wodnego, a także utrudnia połów ryb” – stwierdziła dr Szlapa.

Misja odbywa się na podstawie licencji badawczej udzielonej polskim badaczom przez rząd Kanady, we współpracy z organizacją reprezentującą rdzenną społeczność Inuvialuit i ośrodkiem Aurora Research Institute w Inuvik.

Projekt „Arktyczne delty jak gąbki: W jakim stopniu równiny deltowe filtrują wodę z osadów i węgla?” jest finansowany przez Narodowe Centrum Nauki w ramach grantu OPUS 27 na lata 2025–2028.(PAP)

abu/ agt/