Uroczystość nadania tytułu odbyła się w czwartek w Bibliotece Głównej UG w trakcie posiedzenia Senatu uczelni, w 55. rocznicę utworzenia Uniwersytetu Gdańskiego.

Budynek oraz prof. Hofmański byli chronieni przez funkcjonariuszy policji. Jest to spowodowane tym, że były prezydent MTK jest poszukiwany przez rosyjskie MSZ.

Tytuł doktora honoris causa UG został mu przyznany przez Senat uczelni za jego zaangażowanie na rzecz europejskich wartości i standardów ochrony praw człowieka opartych na podmiotowości ludzkiej jednostki, niezbywalnej godności i wolności człowieka oraz znaczeniu dążenia do prawdy w ludzkiej aktywności, a także za jego działalność na rzecz urzeczywistnienia idei globalnego systemu odpowiedzialności za zbrodnie międzynarodowe.

Laudację wygłosił dr hab. Sławomir Steinborn z Katedry Prawa Karnego Procesowego i Kryminalistyki na Wydziale Prawa i Administracji UG, który jest także prezesem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku.

Podkreślił, że "wyróżniającą i niezmienną cechą dorobku prof. Hofmańskiego jest poszukiwanie nowych i fundamentalnych zagadnień o aktualnym znaczeniu dla nauki i praktyki prawa oraz wiązanie analiz polskiego prawa ze standardami prawa międzynarodowego, zwłaszcza w zakresie ochrony praw człowieka".

"Już w pierwszej połowie lat 90. XX wieku, kiedy Polska dopiero stawała się częścią rodziny demokratycznych państw zachodnich, stając się między innymi stroną Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Piotr Hofmański był jednym z pierwszych polskich karnistów, który dostrzegał wagę implementacji standardów ochrony praw człowieka do polskiego prawa karnego" - powiedział.

Wskazał, że publikacje prof. Hofmańskiego w tym okresie trafiły w szczególny "moment historyczny" i odegrały poważną rolę w tworzeniu polskiego prawa prawnego. "Trwały wówczas intensywne prace nad nowymi kodyfikacjami karnymi, a jedną z istotnych kwestii było właśnie dostosowanie prawa polskiego do standardów europejskich. Orzecznictwo sądowe poszukiwało nowych drogowskazów i właśnie dzięki zaangażowaniu prof. Piotra Hofmańskiego w promowanie europejskich standardów ochrony praw człowieka, je otrzymywało" - stwierdził.

Dodał, że drugim historycznym momentem była pierwsza dekada nowego wieku, kiedy Polska wstępowała do Unii Europejskiej. "Prof. Hofmański szybko dostrzegł głęboki i rosnący wpływ prawa unijnego na polskie prawo karne i stał się jedną z kluczowych postaci, które wprowadzały polski system prawny, polską naukę i praktykę stosowania prawa w ten nowy obszar" - podkreślił.

Rektor uczelni prof. Piotr Stepnowski podkreślił, że prof. Hofmański swoją postawą uosabia wartości bardzo bliskie nie tylko idei uniwersytetu, ale przede wszystkim wartości uniwersalne i potrzebne we współczesnym świecie, którego stabilnością zachwiały konflikty międzynarodowe i przejawy agresji, jakich nikt nie spodziewał się w XXI wieku.

"Trzeba odwagi w walce o słuszne sprawy, o lepsze, bardziej świadome społeczeństwo. Profesorowi Piotrowi Hofmańskiemu z pewnością tej odwagi nie brak, co udowodnił między innymi w marcu 2023 roku, gdy stojąc na czele Międzynarodowego Trybunału Karnego w Hadze, wydał nakaz aresztowania Władimira Putina i rosyjskiej rzeczniczki praw dziecka Marii Lwowej-Biełowej z zarzutem popełnienia na Ukrainie zbrodni wojennych w postaci bezprawnych deportacji dzieci z okupowanych terenów Ukrainy do Rosji" - powiedział.

Przytoczył słowa prof. Lecha Garlickiego: "choć szanse na implementację tego nakazu (aresztowania) nie rysują się dziś w sposób zbyt wyraźny, to ogłoszenie jego wydania przez prezesa Trybunału stanowiło wydarzenie o – być może nawet – historycznym znaczeniu".

Prof. Hofmański swoje wystąpienie zaczął od stwierdzenia, że w Uniwersytecie Gdańskim czuje się jak w domu. "Przez całe moje zawodowe życie utrzymywałem ścisłe kontakty z kolegami z Wydziału Prawa i Administracji UG. To były bardzo owocne kontakty. Tutaj zakwitły wspaniałe przyjaźnie. Z tym miejscem wiążą mnie także liczne więzy rodzinne. W końcu wychowałem się na Pomorzu (…)".

W swoim wykładzie przypomniał powody powstania Międzynarodowego Trybunału Karnego, a także jego znaczenie. "Po raz pierwszy powstał sąd nie tylko w celu sądzenia zbrodniarzy upadłych reżimów, ale permanentny sąd wyposażony w globalną jurysdykcję na przyszłość" - powiedział.

Dodał, że jest to sąd, który sądzi sprawców zbrodni międzynarodowych zgodnie z powszechnie akceptowanymi standardami ochrony praw człowieka. "Sąd, któremu nie można zarzucić, że działa wbrew zakazowi retroaktywności, co było piętą achillesową wszystkich jego poprzedników. Sąd, który milionom ofiar okrucieństw na wszystkich kontynentach przyniósł nadzieję na sprawiedliwość, który miał orzekać nie tylko o odpowiedzialności karnej zbrodniarzy, ale także o reparacjach dla ofiar zbrodni" - powiedział.

Podkreślił, że realia Międzynarodowego Trybunału Konstytucyjnego nie napawają optymizmem. "Wprawdzie toczy się obecnie 17 śledztw w sprawach o domniemane zbrodnie popełnione na 4 kontynentach, wprawdzie sędziowie wydali dziesiątki nakazów aresztowania, to jednak widoki na rozpoczęcie jakiejkolwiek nowej rozprawy są bliskie zeru. Gdy w perspektywie kilku miesięcy, może roku, zakończy się kilka spraw obecnie toczących się przed sądem, Trybunał będzie już tylko organem śledczym, który będzie zdolny do ustalania faktów, ale nie do osądzenia kogokolwiek, albowiem Statut Rzymski wyklucza rozprawy in absentia" - powiedział.

W swoim wystąpieniu zaznaczył, że istnieje jednak aspekt międzynarodowego wymiaru sprawiedliwości, który dostarcza argumentów za jego istnieniem. "Idzie o pozytywną komplementarność. Sporo wysiłków MTK inwestowanych jest w skłonienie państw - stron Statutu Rzymskiego - do podejmowania śledztw i osądzenia sprawców przez rodzime wymiary sprawiedliwości, gdyż w ten sposób można uniknąć interwencji Trybunału Międzynarodowego. Przykłady Wenezueli i Kolumbii przekonują, że wysiłki te są skuteczne" - stwierdził.

Dodał, że jest jednak argument wielokroć ważniejszy za utrzymaniem systemu Statutu Rzymskiego za wszelką cenę. Są to - jak dodał w swoim wykładzie - oczekiwania ofiar zbrodni międzynarodowych i nadzieja, jaką niosą wysiłki Trybunału. "Miałem okazję widzieć tłumy ludzi śledzących transmisje z haskiej sali rozpraw w Bangui na monitorze jedynego telewizora, jaki tam mają. Ludzie ci nie tylko latami czekają na wynagrodzenie wyrządzonych im krzywd. Chcą widzieć swoich oprawców przed sądem. Tej nadziei nie wolno nam zawieść" - powiedział prof. Hofmański.

Przypomniał, że Trybunał wydał nakazy aresztowania Slobodana Miloszevicia, Radovana Karadżicia czy Radko Mladicia. Kiedy je wydawano - jak dodał - wielu pukało się w głowę, wskazując na pozorność tego ruchu. "Musiały upłynąć lata, aby odpowiedzialni za rzeź w Srebrenicy i setki innych okrucieństw popełnionych na Bałkanach stanęli przed sądem. Ale w końcu tak właśnie się stało. Wierzmy więc, że oprawcy z Buczy i Mariupola czy sprawcy cierpień, do jakich dochodzi na Bliskim Wschodzie, także w końcu odpowiedzą za swoje odrażające czyny" - zaznaczył.

Nadanie tytułu honoris causa UG prof. Hofmańskiemu odbyło się w ramach obchodów 55. rocznicy gdańskiej uczelni, która powstała 20 marca 1970 roku z połączenia Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Sopocie (WSE) i Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku (WSP).

Minister nauki Marcin Kulasek w liście do zebranych napisał, że UG jako jedna z pięciu polskich uczelni tworzących prestiżową sieć uniwersytetów europejskich wytycza innowacyjne standardy w dziedzinie nauk humanistycznych, ekonomicznych, społecznych, ścisłych oraz przyrodniczych. "To niezwykle ważne, że jednostka o międzynarodowej renomie odpowiada na wyzwania współczesnego rynku, dostosowując programy nauczania do jego wymogów, dbając o najwyższą jakość prowadzonych prac i kształcąc specjalistów na wysokim europejskim poziomie" - napisał.

Zaznaczył, że UG to powszechnie ceniona uczelnia z nowoczesną bazą, a także szerokimi kontaktami międzynarodowymi i znakomicie wykorzystuje swój potencjał, wnosząc znaczący wkład do polskiej nauki.

Piotr Hofmański urodził się 6 marca 1956 r. w Poznaniu. Jest prawnikiem, profesorem nauk prawnych, specjalizującym się w postępowaniu karnym, prawach człowieka i prawie karnym. Od 2003 r. związany jest z Uniwersytetem Jagiellońskim, gdzie w latach 2003-2015 pełnił funkcję kierownika Katedry Postępowania Karnego na Wydziale Prawa i Administracji. Od 1996 do 2015 r. był sędzią Sądu Najwyższego w Izbie Karnej, a od 1999 r. rzecznikiem prasowym tego sądu.

W latach 2009-2013 był zastępcą przewodniczącego, a od stycznia 2013 do marca 2015 r. przewodniczącym Komisji Kodyfikacji Prawa Karnego. W grudniu 2014 r. został wybrany jako pierwszy Polak do Międzynarodowego Trybunału Karnego w Hadze na kadencję 2015-2024. 11 marca 2021 r. został wybrany Prezydentem Międzynarodowego Trybunału Karnego na lata 2021-2024.

MTK z siedzibą w Hadze w Holandii jest trybunałem międzynarodowym powołanym do sądzenia osób fizycznych. Ma uprawnienia do rozpoznawania oskarżeń o zbrodnie wojenne, zbrodnie ludobójstwa i zbrodnie przeciwko ludzkości.

Statut Rzymski został przyjęty przez ponad 120 krajów, w tym Rosję, która jednak w 2016 r. się z niego wycofała. Rosyjskie władze nie dokonują zatem ekstradycji podejrzanych, którzy mogą jednak być wydani przez inne państwa, będące stronami statutu. Ukraina również nie jest stroną statutu, ale zadeklarowała, że uznaje jurysdykcję MTK w odniesieniu do zbrodni popełnionych na jej terytorium, jeśli trybunał zdecyduje się je zbadać.

Śledztwo w sprawie zbrodni wojennych na Ukrainie zostało wszczęte 3 marca 2022 r. na wniosek kilkudziesięciu państw, w tym Polski. Prokuratura MTK przesłała sędziom wniosek o wydanie nakazów aresztowania Putina i Lwowej-Biełowej 22 lutego br.(PAP)

pm/ bar/ mow/