Tego dnia odbył się pierwszy cykl „Uniwersyteckich Wykładów Powszechnych”. Dwa odczyty inauguracyjne („Rozwój idei pozytywistycznej” oraz „Co to jest nauka?”) wygłosił prof. Narcyz Łubnicki, inicjator filozofii na UMCS. Do Lublina przyjechał w lipcu 1944 r. w związku z planami utworzenia uniwersytetu państwowego. Poza organizowaniem lektoratów zajął się tworzeniem ośrodka filozoficznego oraz wstępną fazą formowania Biblioteki Głównej.

Narcyz Łubnicki był uznanym filozofem jeszcze przed wybuchem II wojny światowej. Kierunek ten studiował w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie (w latach 1920-1925), a potem w Paryskiej Sorbonie (1928-1929), gdzie uzyskał doktorat z filozofii. Po powrocie do kraju w 1929 r. pracował w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Łodzi w Katedrze Logiki i Metodologii. W czasie okupacji trafił do Warszawy, uczestniczył w tajnym nauczaniu, a gdy był poszukiwany przez gestapo, ukrył się we wsi Kraszewo pod Lublinem.

Stamtąd w lipcu 1944 r. przybył do Lublina. Jako krytyk i przeciwnik metafizyki oraz teologii, a także zwolennik materializmu i ateizmu, znakomicie nadawał się do tworzenia ośrodku filozoficznego w nowo tworzonej państwowej uczelni, w mieście w którym w 1918 r. powstał Katolicki Uniwersytet Lubelski. W czasie II wojny uczelnia prowadziła tajne nauczanie, a w sierpniu 1944 r. od nowych władz uzyskała pozowanie na wznowienie działalności. Zajęcia akademickie rozpoczęto na początku listopada 1944 r.

UMCS powołano do życia w październiku 1944 r., jako piąty uniwersytet w Polsce. Początkowo funkcjonowały w nim cztery wydziały: Lekarski, Przyrodniczy, Rolny i Weterynaryjny. W listopadzie 1944 r. prof. Narcyz Łubnicki utworzył Katedrę Logiki i Metodologii na Wydziale Przyrodniczym i był jej pierwszym kierownikiem. Rok później w 1945 r. powołano Katedrę Historii Filozofii, którą objął prof. Stefan Harassek.

Stefan Harassek był historykiem filozofii, urodził się w Krakowie, w latach 1909-1914 studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim. Rok później uzyskał doktorat z filozofii. W listopadzie 1939 r. wyraz z innymi profesorami uczelni został aresztowany przez gestapo w ramach niemieckiej akcji przeciwko profesorom i wykładowcom uniwersyteckim. Podobnie jak wielu innych pracowników naukowych trafił do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. Od listopada 1943 r. przebywał w Pilźnie, gdzie zajmował się tajnym nauczaniem (języka polskiej i historii Polski). Kierownikiem Katedry Historii Filozofii na UMCS był do 1950 r.; wykładał również na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.

Na UMCS w roku akademickim 1945/1946 powstała Sekcja Filozoficzna edukująca studentów w dziedzinie filozofii. Obie jednostki wspierane były przez Katedrę Logiki Matematycznej, którą kierował prof. Jerzy Słupecki oraz Katedrę Psychologii pod kierownictwem prof. Tadeusza Tomaszewskiego. Katedry filozoficzne kształciły studentów wszystkich wydziałów Uniwersytetu w zakresie filozofii, logiki i metodologii nauk.

Przełomowy dla ośrodka filozoficznego na UMCS był rok 1973, gdy powstał Międzyuczelniany Instytut Filozofii i Socjologii na prawach wydziału. Do jego założycieli należeli prof. Zdzisław Cackowski, prof. Zdzisław. Czarnecki, prof. Bohdan Dziemidok i prof. Andrzej Nowicki. Od roku akademickiego 1975/1976 zapoczątkowano studia filozoficzne dla absolwentów szkół średnich. W Instytucie pracowało wtedy 39 pracowników.

W sierpniu 1990 r. instytut przekształcono w Wydział Filozofii i Socjologii UMCS, który istnieje do dziś. Od roku akademickiego 1997/98 w strukturze Wydziału wyodrębniono dwa instytuty: Instytut Filozofii i Instytut Socjologii. Pierwszym Dziekanem wydziału był doc. dr hab. Stanisław Kosiński. Obecnie dziekanem jest prof. dr hab. Leszek Kopciuch. Dyrektorem Instytutu Filozofii został prof. dr. hab. Piotr Konderak, a dyrektorem Instytutu Socjologii - prof. dr hab. Stanisław Lachowski. (PAP)

Zbigniew Wojtasiński

zbw/