Chodzi o dinozaura Ajkaceratops kozmai z okresu późnej kredy (ok. 85 mln lat temu), którego szczątki (fragment pyska) znaleziono na terenie Węgier. W 2010 r. zespół, któremu przewodził węgierski paleontolog Attila Ősi, opisał je jako dinozaura rogatego, a artykuł ukazał się w Nature. Dotychczas był uznawany za najmocniejszy dowód na obecność ceratopsów poza Azją i Ameryką Północną, gdzie występowały powszechnie.

Naukowcy z Instytutu Paleobiologii PAN - dr Łukasz Czepiński i dr Daniel Madzia - ponownie przebadali materiał i wykazali, że postulowane podobieństwa do grupy ceratopsów są głównie powierzchowne.

„Ajkaceratops był dotąd interpretowany jako dinozaur rogaty podobny do azjatyckiego Bagaceratops. Ma on jednak dziwaczną anatomię. Jego pysk, owszem, może przypominać pysk niektórych ceratopsów, ale przy bliższej analizie pojawiają się wątpliwości” – powiedział dr Łukasz Czepiński w rozmowie z Nauką w Polsce.

Jak bowiem tłumaczył, pyski ceratopsów charakteryzują się obecnością pewnej specyficznej kości dziobowej (rostralnej), która nie występuje u żadnej innej grupy zwierząt. „Zasugerowano jej obecność również u ajkaceratopsa, co miało być dowodem na to, że jest to dinozaur rogaty” – wskazał.

„I faktycznie, na pierwszy rzut oka te podobieństwa występują, a na przedzie pyska ajkaceratopsa znajduje się pokryta rogiem struktura, która przypomina kość rostralną dinozaurów rogatych. Jednak bliższe przyjrzenie się temu elementowi wykazało, że różni się ona znacząco od wszystkich znanych nauce ceratopsów. Niewykluczone, że tak naprawdę jest to nietypowo przerośnięta kość przedszczękowa, co skłoniło nas do postawienia hipotezy, że może to być inny roślinożerny dinozaur ptasiomiedniczny o niejasnych pokrewieństwach” – powiedział Łukasz Czepiński.

Kolejną przesłanką – kontynuował naukowiec – jest też to, że pomimo znalezienia setek tysięcy skamieniałości w stanowisku Iharkút, skąd pochodzi Ajkaceratops, do tej pory nie odkryto ani jednego zęba bezsprzecznie należącego do dinozaura rogatego. A właśnie zęby, dzięki swej ciągłej wymianie u gadów, z reguły są najczęstszymi dowodami na obecność danej grupy dinozaurów w konkretnym miejscu.

Dodatkowo, modele trójwymiarowe całego pyska, opracowane na podstawie zachowanych elementów, wykazały, że przy zamkniętej paszczy Ajkaceratops musiał mieć dziób szczęki górnej wysunięty znacząco ku przodowi, co stanowiło dla badaczy z PAN kolejną niespodziankę, bowiem wskazywałoby na nietypową anatomię i biologię tego dinozaura.

Czepiński podkreślił również, że na terenie Europy żyło dużo endemicznych (czyli występujących tylko na danym terenie) grup dinozaurów roślinożernych. „Wiele z nich jest wciąż niepoznanych, ponieważ znajdujemy tylko fragmentaryczne szczątki. Być może jest to jeden z przedstawicieli takiej grupy” – wskazał.

Temat ponownego zbadania materiału ajkaceratopsa pojawił się przy okazji innych badań Łukasza Czepińskiego, gdy zajmował się azjatyckimi gatunkami, do których Ajkaceratops, wg wspomnianej publikacji z „Nature”, miał być podobny.

Ceratopsy (dinozaury rogate) to grupa dinozaurów roślinożernych, której najsłynniejszym przedstawicielem jest triceratops. W kulminacyjnym momencie swojej historii ewolucyjnej, czyli w późnej kredzie (ok. 85-66 mln lat temu), należały do najbardziej dominujących zwierząt lądowych Ameryki Północnej i Azji.

„Szczątki poza tymi kontynentami należą do rzadkości i ich interpretacja jest zazwyczaj niepewna. Obecnie najsolidniejsze dowody na obecność tej grupy w Europie stanowią niekompletny szkielet z Niemiec oraz zęby znalezione w Szwecji. Do ceratopsów może należeć również trop z polskiego Roztocza, wciąż jednak musimy poczekać na kompletniejsze znaleziska” – powiedział paleontolog.

Więcej w publikacji, która ukazała się w czasopiśmie Zoological Journal of the Linnean Society, wydawanym przez Oxford University Press.

Nauka w Polsce, Agnieszka Kliks-Pudlik

akp/ bar/