Skamieniałości odkryto w kamieniołomie Owadów-Brzezinki – jednym z najciekawszych stanowisk paleontologicznych w Polsce. Miejsce to leży w gminie Sławno w woj. łódzkim i jest znane z wyjątkowo dobrze zachowanych późnojurajskich skamieniałości morskich i lądowych organizmów.

Tym razem naukowcy z Instytutu Nauk Geologicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Instytutu Paleobiologii PAN skupili się na zębach dużych drapieżnych ryb z czasu później jury.

„Późna jura to okres, z którego znamy liczne taksony ryb kostnoszkieletwoych. Jurajskie ryby były licznie reprezentowane przez dwie grupy: ryby pełnokostne (Holostei) i doskonałokostne (Teleostei). Te pierwsze wtedy dominowały, a dzisiaj należą do mniejszości. Z kolei te drugie dominują współcześnie” – tłumaczył Łukasz Weryński, doktorant w Instytucie Nauk Geologicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Skamieniałości przedstawicieli obu tych grup znaleziono (w warstwie wapieni płytowych, w których ryby dobrze się zachowują) w Owadowie-Brzezinkach. W opisywanym badaniu grupę ryb pełnokostnych reprezentowały: skamieniałości ryb z nadrodziny Caturoidea: gatunek Strobilodus sp. oraz zęby Caturoidea indet., a bliskich doskonałokostnym – z rzędu Pachycormiformes; Orthocormus teyleri.

"Sednem tej sprawy jest, że dwa podobnej wielkości duże drapieżniki (do 1-1,5 m długości) żyły w podobnym, dość płytkim środowisku. Taka koegzystencja jest możliwa wtedy, gdy taksony zajmują różne nisze ekologiczne, czyli pełnią różne funkcje w ekosystemie i odżywiają się innym pokarmem. Przyjąłem, że jednym z czynników umożliwiających ten wspólny byt jest różnica w uzębieniu" – opowiadał Weryński w rozmowie z Nauką w Polsce.

Naukowcy postanowili sprawdzić to za pomocą badań mikroskopowych: optycznych i elektronowych. "Wykazaliśmy różnice w budowie uzębienia badanych ryb. U okazów reprezentujących Caturoidea zęby były zbudowane z ortozębiny – to rodzaj zębiny o strukturze podobnej do tej u ludzi, która codziennie przyrasta o 20-30 mikrometrów. Badany okaz miał jednak nieregularne przyrosty, co może dowodzić na przebywanie w warunkach niestabilnych środowiskowo. Z kolei u Orthocormus tayleri struktura wewnętrzna zęba jest bardziej zbliżona do kości; jest silnie unaczyniona i szybko rośnie" – mówił paleontolog.

Dodał, że również kształt zębów się różnił. "Pachycormidy miały zęby bardziej przystosowane do chwytania i przebijania, natomiast zęby caturoidów miały charakter przebijająco-tnący, widoczny poprzez obecność krawędzi tnących. Zaobserwowane przez nas różnice strukturalne w zębach pomagają zatem wyjaśnić, w jaki sposób te drapieżne ryby promieniopłetwe mogły współistnieć" – wskazał.

Jak dodał Weryński, według jego wiedzy, to pierwsze tego typu badania zębów ryb reprezentujących te taksony, przeprowadzone mikroskopowo. "Zazwyczaj badania porównawcze późnojurajskich ryb przeprowadzano makroskopowo. Nasze badania są pierwsze, które porównują wewnętrzną strukturę uzębienia za pomocą badań mikroskopowych" – powiedział.

Więcej szczegółów w publikacji źródłowej w "Acta Palaeontologica Polonica".

Więcej na temat odkryć ze stanowiska paleontologicznego Owadów-Brzezinki można przeczytać tutaj. (PAP)

Nauka w Polsce, Agnieszka Kliks-Pudlik

akp/ zan/