Polska Stacja Antarktyczna im. Henryka Arctowskiego jest jedną z około 40 stacji całorocznych położonych na półkuli południowej w archipelagu Szetlandów Południowych, na wyspie Króla Jerzego. Stację dzieli od Polski ponad 14 tys. km.

To całoroczna jednostka naukowo-badawcza zarządzana przez Instytut Biochemii i Biofizyki PAN. Uruchomiono ją 26 lutego 1977 r. O 46. rocznicy istnienia stacji przypomniała PAN w mediach społecznościowych.

"Na Stacji były i są prowadzone badania w dziedzinie oceanografii, geologii, geomorfologii, glacjologii, meteorologii, sejsmologii i przede wszystkim biologii i ekologii oraz nieprzerwanie prowadzone są monitoringi: ekologiczny, glacjologiczny, hydrologiczny, meteorologiczny i morski" - poinformowała PAN. Kompleks obejmuje 14 budynków.

Prawie pół wieku funkcjonowania stacji w skrajnie niekorzystnych warunkach klimatycznych doprowadziło do zużycia budynków. A przez postępującą erozję linii brzegowej część kompleksu znajduje się zaledwie kilka metrów od zatoki. Stacji grozi zniszczenie, wysoki stan wód stanowi zagrożenie dla przebywających na miejscu naukowców.

W 2018 r. resort nauki przekazał 88 mln zł na modernizację infrastruktury stacji i budowę nowego budynku głównego. Projekt nowej stacji przygotowała w 2015 r. pracownia Kuryłowicz & Associates. Nowy główny budynek stacji powstaje dalej od brzegu i będzie wyniesiony nad poziom gruntu. Umieszczono już kilkadziesiąt betonowych bloków fundamentowych, ważących w sumie ponad 500 ton.

W sezonie letnim 2022-2023 nastąpi uzbrojenie terenu, montaż oczyszczalni ścieków, konstrukcji stalowej oraz elewacji hali magazynowej sprzętu pływającego. Okres zimowy będzie przeznaczony na prace wykończeniowe w środku budynku głównego. Jak zapowiada Instytut Biochemii i Biofizyki PAN, koniec inwestycji planowany jest w 2024 roku. Pierwotnie planowano, że stanie się to w 2023 r., ale budowę komplikowały konsekwencje pandemii koronawirusa, m.in. duże trudności w dostępie do materiałów budowlanych.

Od początku budowy inżynierom towarzyszą zwierzęta - stałe "inspekcje" zaciekawionych pingwinów. Natura przypomina zespołowi o swojej dominującej pozycji niemal każdego dnia, zwłaszcza przy silnych wiatrach.

Ze względu na wartość sentymentalną i historyczną oraz wysokie standardy ochrony środowiska, wszystkie elementy porozbiórkowe starych budynków zostaną przewiezione do Polski. Najcenniejsze zbiory zostaną umieszczone w nowym budynku głównym stacji.

Projekt obejmuje także przebudowę systemu energetycznego. Do tej pory prąd dostarczały tylko agregaty dieslowskie – spalinowe. Teraz montowany jest system hybrydowy. Wkrótce prąd będą dostarczać w pierwszej kolejności panele fotowoltaiczne (solarne), w dalszej – agregaty dieslowskie nowego typu. Powstaną też magazyny energii, gdzie będzie można gromadzić jej nadwyżkę.

Stacja aktualnie prowadzi rekrutację na 48. Polską Wyprawę Antarktyczną i zachęca chętnych do aplikowania: https://formularz.arctowski.pl/stanowiska/. Poszukiwani są m.in. konserwator, elektryk, mechanik maszyn budowlanych, szef kuchni, operator łodzi i bezzałogowych statków powietrznych.

Stacja jest nieformalną polską "ambasadą" na jedynym niezamieszkanym kontynencie. Polska – jako jeden z sygnatariuszy Układu Antarktycznego – jest w gronie 29 państw konsultatywnych, które mogą podejmować decyzje o działalności człowieka na terenie Antarktyki. Jednym z warunków pozwalających dołączyć do tego grona jest prowadzenie istotnej pracy naukowo-badawczej, jak założenie stacji naukowej lub wysłanie wyprawy naukowej. Musi być też zgoda pozostałych państw układu. Przyszłość tych badań zależy jednak od utrzymania budynku stacji i jej infrastruktury.

PAP - Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski

szz/ zan/