Działania te prowadzi organizacja Svalbard Integrated Arctic Earth Observing System (SIOS), która zrzesza 26 instytucji z 9 krajów, prowadzących badania z zakresu nauk o ziemi na Svalbardzie właśnie.

„W marcu 2020 r., kiedy cały Svalbard zamknął się na przyjeżdżających, tak naprawdę wszystkie badania naukowe zostały anulowane albo wstrzymane. W kolejnych miesiącach Norwegia dalej była całkowicie zamknięta na osoby z zewnątrz. Później nastąpiło małe otwarcie dla naukowców współpracujących z tutejszymi uniwersytetami czy organizacjami, ale nadal wiązało się to z przechodzeniem pełnej kwarantanny, testów itd., co nie tylko wydłużało ekspedycje, ale i zwiększało koszty. Dlatego próbujemy wspierać naukowców, aby ich wieloletnie serie obserwacyjne nie zostały przerwane i stracone” – powiedział związany z Uniwersytetem Śląskim i organizacją SIOS dr Dariusz Ignatiuk, który od dwóch lat mieszka w stolicy Svalbardu - Longyearbyen.

Pierwszą możliwą formą wsparcia jest zlecenie wykonania nieskomplikowanych prac terenowych osobom przebywającym na miejscu. Chodzi np. o serwisowanie stacji meteorologicznych na lodowcu, doroczną wymianę baterii, wymianę czujników czy pobranie próbek z wody. Obecnie wykonują to pracownicy SIOS lub zaprzyjaźnionych miejscowych uniwersytetów, a także lokalni przewodnicy.

Kolejna inicjatywa to możliwość uzupełniania obserwacji naukowych z wykorzystaniem teledetekcji. „Jest wiele obszarów dotyczących np. transformacji lodowca albo wegetacji roślin, które oprócz obserwacji prowadzonych naziemnie, można wykonywać z wykorzystaniem satelitów, dronów albo samolotów. Nie zawsze są to pełne dane, ale w czasie pandemii lepiej jest mieć coś niż nic. Niestety dla pojedynczych badaczy bardzo często są to za duże koszty. SIOS w ramach swojego projektu infrastruktualnego rozbudowal na Svalbardzie flotę dronów i doposażył lokalny samolot w czujniki teledetekcyjne. Przede wszystkim jednak finansujemy projekty pozwalające uzupełnić luki w obserwacjach, co w znaczący sposób wspiera badaczy” – mówił Ignatiuk.

Wsparcie naukowców to również seria comiesięcznych webinarów, które pozwalają - przynajmniej zdalnie - spotkać się społeczności naukowców i wymieniać doświadczeniami np. jak sobie radzić bez możliwości przeprowadzenia badań terenowych. Ponadto SIOS prowadzi szereg szkoleń m.in. z zakresu zarządzania danymi.

„Przeprowadziliśmy także dużą ankietę, którą wykonało ponad 100 naukowców pracujących w rejonie Svalbardu. Zbieraliśmy informacje na temat wpływu pandemii na ich działania. Chcemy ponowić ją za parę lat, by mieć całkowity ogląd skutków pandemii na wieloletnie serie obserwacyjne” – dodał Ignatiuk.

Jego zdaniem każda z tych form wsparcia przyjęła się i będzie wykorzystywana w przyszłości, niezależnie od tego, czy i kiedy pandemia się skończy. Tak jest z coraz szerszym wykorzystywaniem teledetekcji czy zlecania prac terenowych – miejscowym.

„Dla naukowców badających np. Arktykę element bezpośredniego prowadzenia badań w terenie jest bardzo istotny, jest wręcz nieodłącznym elementem prowadzenia ich działalności naukowej. Z drugiej jednak strony coraz częściej mówi się o oddzielaniu części naukowej od części technicznej. W myśl tego naukowcy powinni pojawiać się, jeżeli trzeba przeprowadzić eksperyment, założyć nowy monitoring, coś przetestować, natomiast taki coroczny serwis sprzętu obejmujący np. wymianę czujników mógłby się w dużej mierze opierać na współpracy ze społecznością lokalną” – ocenił Ignatiuk.

Jak mówił, obecnie Norwegia się „nieco otwiera” na przyjezdnych, dlatego w najbliższym czasie na Svalbard przyjadą badacze m.in. z Polski.

PAP – Nauka w Polsce, Agnieszka Kliks-Pudlik

akp/ zan/