Nagrody Ig Nobla (https://www.improbable.com/ig/) to humorystyczne odpowiedniki Nagród Nobla - za osobliwe prace naukowe, które "najpierw śmieszą, a potem skłaniają do myślenia" oraz odkrycia, które "nie mogą lub nie powinny być powtarzane".

W tym roku polscy naukowcy (Agnieszka Górecka, Aleksandra Urbanek Tomasz Paterek) znaleźli się wśród laureatów w dziedzinie biologii. Wraz z badaczami z Australii, Bułgarii, Chin, Singapuru i USA dowiedli, że martwe karaluchy amerykańskie mają inne właściwości magnetyczne niż żywe, co może wskazywać na znaczenie pola magnetycznego w życiu owadów. Na uroczystości pojawił się Tomasz Paterek.

To nie pierwszy polski akcent w historii Ig Nobli. W 2001 roku Ig Nobla w dziedzinie ekonomii zdobył dr Wojciech Kopczuk za pracę na temat związków daty śmierci z podatkiem od spadków (ludzie starają się umierać wtedy, gdy przyniesie to korzyść finansową spadkobiercom). Z kolei w 2009 r. nagrodę z literatury przyznano policji irlandzkiej za mandaty drogowe wypisywane recydywiście o nazwisku Prawo Jazdy. Zaś w 2011 r. w zespole nagrodzonym w dziedzinie medycyny znalazł się syn polskiego imigranta w USA, Robert Pietrzak.

Tych, którzy uważają, że forma ważniejsza jest od treści ucieszy tegoroczny Ig Nobel z fizyki dla międzynarodowego zespołu, który wyjaśnił, jak i dlaczego australijskie wombaty robią kupę w kształcie sześcianu. Naukowcy z USA, Tajwanu, Australii, Nowej Zelandii, Szwecji i Wielkiej Brytanii zbadali specyficzną budowę jelita wombatów i ustalili, że aby oznaczyć teren torbacze układają z odchodów stosy, które dzięki sześciennemu kształtowi budulca lepiej się trzymają. Co ciekawe, należący do zespołu Patricia Yang i David Hu mają już na koncie fizycznego Ig Nobla za rok 2015, kiedy to nagrodzono ich odkrycia dotyczące oddawania moczu przez różnej wielkości ssaki.

Trudno wyszkolić dobrego chirurga. Nagrodzeni Ig Noblem 2019 w dziedzinie edukacji medycznej Karen Pryor, Theresa McKeon oraz dr I. Martin Levy wykazali, że proces uczenia można usprawnić, wykorzystując podczas nauki prostych czynności ortopedycznych kliker, stosowany w tresurze psów. To niewielkie urządzenie z przyciskiem emituje charakterystyczny, krótki dźwięk. Takie kliknięcie to dla psa sygnał, że zrobił coś, czego oczekiwał jego pan i że dostanie smakołyk, W przypadku chirurga znaczy mniej więcej „dobry, stażysta, dobry” i prowadzi do wykonywania procedur z większą precyzją, bez napięć towarzyszących zwykle relacjom uczeń-mistrz.

Na anatomicznego Ig Nobla zasłużyli Francuzi. Roger Mieusset i Bourras Bengoudifa mierzyli temperaturę moszny francuskich listonoszy - w ubraniu i bez. Szczególnie intrygująca jest wyższa temperatura lewego jądra podczas pomiarów w ubraniu.

Nagroda w dziedzinie chemii przypadła Japończykom (Shigeru Watanabe, Mineko Ohnishi, Kaori Imai, Eiji Kawano, Seiji Igarashi), którzy w roku 1995 zmierzyli, ile śliny wytwarza dziennie przeciętny pięciolatek (pół litra). Nagrodę odebrał profesor stomatologii dziecięcej Shiguru Watanabe wraz z dorosłymi synami, którzy 35 lat temu służyli jako ” obiekty doświadczalne”.

W dziedzinie inżynierii Irańczyk Iman Farahbakhsh doceniony został za uzyskanie w ubiegłym roku amerykańskiego patentu na podobną do zmywarki maszynę do przewijania i mycia niemowląt. Dzięki maszynie można uniknąć dotykania dziecka i zmniejszyć zużycie wody.

W ekonomii mocnego argumentu zwolennikom transakcji bezgotówkowych i bezdotykowych dostarczyli Holender profesor Andreas Voss z Canisius-Wilhelmina Hospital w Nijmegen, jego syn Timothy A. Voss oraz turecki współpracownik Habip Gedik. Razem badali obecność chorobotwórczych drobnoustrojów na banknotach. Najbrudniejszym pieniądzem okazały się rumuńskie leje, na których trzy typy lekoopornych bakterii utrzymywały się lepiej niż na euro, dolarach amerykańskich i kanadyjskich czy indyjskich rupiach. To dzięki dodatkowi polimerowych włókien, mających zwiększać trwałość rumuńskiej waluty i utrudniać jej fałszowanie.

W przesłanym mailu Voss zalecał płatności kartą i elektroniczne. Sam rzadko już używa gotówki.

Laureat medycznego Ig Nobla 2019, włoski naukowiec dr Silvano Gallus z Istituto di Ricerche Farmacologiche Mario Negri w Mediolanie dowiódł, że jedzenie pizzy jest korzystne dla zdrowia (przynajmniej jeśli chodzi o spożycie prawdziwej włoskiej pizzy we Włoszech). Pizza chroni między innymi przed nowotworami układu pokarmowego i zawałem.

Niemiecka szkoła psychologii odniosła kolejny triumf dzięki profesorowi Fritzowi Strackowi z Uniwersytetu w Würzburgu (w latach 2005-2008 przewodniczącemu European Association of Experimental Social Psychology). Jak dowiódł profesor Strack, trzymanie długopisu w ustach pobudza do uśmiechu i czyni szczęśliwszym. Następnie wykazał, że wcale nie.

Nagrodę pokojową wywalczył zespół brytyjsko–saudyjsko-singapursko-amerykański za badania nad przyjemnością płynąca z drapania się (najprzyjemniej drapać swędzącą kostkę, ale plecy i przedramiona też są niezłe). Wbrew pozorom z badania mogą wynikać poważne korzyści, ponieważ przy bardzo nasilonym, przewlekłym świądzie ludzie drapią się niekiedy do krwi – wolą ból od swędzenia.

Ig Noble są przyznawane przez czasopismo "Annals of Improbable Research", kierowane przez Marca Abrahamsa. Nagradzane prace najczęściej mają faktyczną wartość naukową, a często są zabawne.

Początkowo wielu urażonych wyróżnieniem laureatów nie odbierało nagrody, obecnie uważanej za szczególny zaszczyt. Liczba krajów przyznających się do udziału w badaniach bywa większa, niż samych laureatów.

Ig Noble wręczają prawdziwi nobliści – w tym roku obecni byli Eric Maskin (Nobel z ekonomii w 2007 r., Rich Roberts (noblista w dziedzinie fizjologii i medycyny w 1993 r.) oraz Jerry Friedman (Nobel z fizyki w 1990 r.).

„Pieniężną" nagrodę stanowi banknot o wartości 10 bilionów dolarów… Zimbabwe, czyli około 4 dolarów amerykańskich. Wartość kolekcjonerska tego banknotu może w przyszłości rosnąć.

Podczas czwartkowej ceremonii w Sanders Theatre na Uniwersytecie Harvarda laureaci nie mieli zbyt wiele czasu ma triumfalne przemowy. Nie dopuściła to tego zaangażowana specjalnie ośmiolatka. "Przestań. Znudziłam się" – przerywała im bezceremonialnie w pół słowa dokładnie po upływnie minuty.

Tradycyjnie miała miejsce światowa premiera mini-opery ( w tym roku “Creatures of Habit”), zaś publiczność rzucała na scenę papierowe samolociki. Podczas uroczystości złożono hołd zmarłemu w grudniu 2018 r. w wieku 93 lat nobliście w dziedzinie fizyki (2005 r.) Royowi Glauberowi, znanemu ze swej skromności i poczucia humoru. Przez całe lata uczestniczył w ceremonii wręczania Ig Nobli i to on właśnie zamiatał samolociki.(PAP)

Autor: Paweł Wernicki

pmw/ ad/ agt/