Gościem wydarzenia zorganizowanego w auli Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza był przewodniczący Rady Europejskiej Donald Tusk. Odczytane zostały listy od prezydenta Andrzeja Dudy i premiera Mateusza Morawieckiego. Pierwsza inauguracja roku akademickiego na Wszechnicy Piastowskiej, późniejszym Uniwersytecie Poznańskim, znanym dziś jako Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, miała miejsce 7 maja 1919 roku.

W przyjętej we wtorek uchwale senatów Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Uniwersytetu Przyrodniczego, Uniwersytetu Medycznego i Akademii Wychowania Fizycznego zapisano deklarację podjęcia "zgodnych wysiłków zmierzających do ścisłej integracji poznańskiego środowiska naukowego drogą harmonijnej i twórczej współpracy uczelni".

"Jubileusz 100-lecia skłania nas do refleksji nad rolą uniwersytetów w dzisiejszym, dynamicznie zmieniającym się świecie i pozwala na realizację marzeń o federacji poznańskich uczelni i powrocie do idei Uniwersytetu Poznańskiego" – głosi tekst uchwały.

Przewodniczący Rady Europejskiej Donald Tusk podkreślił w swoim przemówieniu, że uniwersytety "to przestrzeń publiczna, bez której żadna demokracja nie jest w stanie przetrwać". Podkreślił, że bywają takie momenty, w których uniwersytety to "rdzeń Europy, gwarancja wolności".

"Pamiętamy, ile dyskusji w Europie wywołała decyzja o likwidacji Uniwersytetu Środkowej Europy w Budapeszcie. To był moment, w którym wszyscy bez wyjątku liderzy o bardzo różnych poglądach na świat, na politykę, na wolność zabrali głos w tej sprawie - głos w sprawie zależności między władzą polityczną a uniwersytetem. Między granicą wolności, między odpowiedzialnością za słowo - to była dyskusja o roli uniwersytetu jako takiego" - mówił.

Tusk przywołał też wystąpienie szefa "Liberté" Leszka Jażdżewskiego, które poprzedzało jego przemówienie 3 maja na Uniwersytecie Warszawskim.

"Gorączka polityczna wokół słów, które tam padły przesłoniła, moim zdaniem, istotę problemu. Otóż kluczowe pytanie dziś brzmi: ile wolności na polskich uczelniach, po co nam tak naprawdę uniwersytety? Czy uniwersytety (...) mają możliwość realizować w pełni misję organizowania życia publicznego poza wykładami i udzielania ludziom o różnych poglądach (...) gościny, aby te różne, nie zawsze pasujące innym poglądy wygłaszać" - mówił Tusk.

Prezydent Andrzej Duda podziękował w swoim liście poznańskim uczelniom "za nieoceniony wkład we wszechstronny rozwój i pomyślność naszej ojczyzny". Wyraził też nadzieję, że "niedawna reforma szkolnictwa wyższego i związane z nią szanse" pozwolą wypracować rozwiązania, dzięki którym cztery świętujące w Poznaniu uczelnie "zasłyną nowymi znaczącymi dokonaniami w dziedzinie kształcenia, badań naukowych oraz innowacyjnych wdrożeń przyspieszających cywilizacyjny awans naszego kraju".

"Obchodzona przez państwa chlubna rocznica wpisuje się w trwające ogólnonarodowe obchody jubileuszu 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości. Sięgamy do tych odległych wydarzeń nie tyle z sentymentu, ile z uwagi na ich doniosłe znaczenie dzisiaj. Szukamy w nich wiedzy i doświadczeń, które pomogą nam sprostać wyzwaniom przyszłości" – napisał Andrzej Duda.

W trakcie uroczystości zasłużonym ludziom nauki wręczono przyznane przez prezydenta odznaczenia państwowe.

List do uczestników i organizatorów jubileuszu skierował też szef rządu. Premier Mateusz Morawiecki podkreślił, że święto Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Uniwersytetu Przyrodniczego, Uniwersytetu Medycznego i Akademii Wychowania Fizycznego "to ważny dzień dla miasta, regionu i nauki".

"Poznań – jedno z kluczowych miast na akademickiej mapie Polski – obchodzi dziś wielkie święto. Stulecie Uniwersytetu Poznańskiego to wydarzenie łączące kadrę naukowo-dydaktyczną, studentów czterech poznańskich uczelni oraz mieszkańców całej Wielkopolski" – napisał premier.

"W nowe 100-lecie poznańskie uczelnie wchodzą odważnie. Pomnażając swój potencjał, odpowiadają na wyzwania współczesności. Jak przed wiekiem wolność idei, kształtowanie postaw obywatelskich oraz innowacyjność są źródłem dumy wszystkich tworzących tutejszy świat nauki" – dodał szef rządu.

Centralne uroczystości 100-lecia Uniwersytetu Poznańskiego rozpoczęła we wtorek msza św. w poznańskiej katedrze. Liturgii przewodniczył metropolita poznański, przewodniczący KEP abp Stanisław Gądecki, mszę sprawował również prymas Polski abp Wojciech Polak.

W trakcie homilii abp Gądecki odniósł się m.in. do kwestii roli państwa w życiu uniwersytetu. Jak tłumaczył, "państwo pragnie uniwersytetu, ponieważ wie, że jeśli gdzieś w czysty sposób służy się czystej prawdzie, to tym samym wspiera się byt państwa. Natomiast państwo, które nie toleruje jakiegokolwiek ograniczenia swojej władzy, lecz odczuwa lęk przed skutkami, jakie dla jego potęgi mogą mieć badania zmierzające do odkrycia prawdy - nigdy nie będzie tolerowało istnienia prawdziwego uniwersytetu".

Abp Gądecki zaznaczył, że "polityka powinna istnieć na uniwersytecie wyłącznie jako przedmiot badań". "Uniwersytet potrzebuje bezwzględnej apolityczności, braku wpływu ze strony woli partyjnej i przymusu światopoglądowego. Dzisiaj niestety upolitycznienie uniwersytetu stało się faktem, a racje polityczne nieraz tryumfują nawet nad wartościami naukowymi. Różne nauki w różnym stopniu odczuły tę dominację. Najłatwiej obroniły się nauki ścisłe i techniczne, najtrudniej te, które nawet w swojej zbiorowej nazwie zostały napiętnowane znamieniem ideologii" - mówił.

Dodał, że "uniwersytet nie powinien być terenem działań jakiejkolwiek partii politycznej ani siedzibą partii politycznej bądź jej agend. Członkowie społeczności akademickiej mogą być oczywiście członkami tej czy innej partii, lecz partie te – w swojej zinstytucjonalizowanej postaci – nie mogą ingerować w życie uniwersyteckie".

"Gdy na uniwersytecie rozpoczyna się walka polityczna, szkodę ponosi cały uniwersytet. Uniwersytet pod pewnym względem jest podobny do Kościoła; stanowi on część narodu, ale dąży do urzeczywistnienia tego, co ponadnarodowe. Stąd też – ze względu na swoją duchowość – uniwersytet nie powinien np. zajmować stanowiska w sporach między narodami. Zadaniem pracowników uniwersytetu nie jest organizowanie manifestacji politycznych, zwłaszcza zaś partyjno-politycznych" – zaznaczył hierarcha.

Po mszy rektorzy uczelni świętujących jubileusz, wraz z senatami uczelni, pracownikami i studentami, przemaszerowali na Stary Rynek, gdzie odebrali od prezydenta Poznania symboliczne klucze do bram miasta. Następnie pochód przeszedł pod aulę UAM, gdzie odbyło się posiedzenie połączonych senatów czterech uczelni. W trakcie posiedzenia rektorzy zamknęli Kapsułę Czasu Uniwersytetu Poznańskiego.

W kapsule, poza tekstem przyjętej we wtorek uchwały, znalazł się m.in. list do rektora z roku 2119, oryginalne indeksy ze studiów obecnych czterech rektorów oraz m.in. fragment meteorytu z Moraska, stetoskop, nasiona roślin oleistych, buty sprinterskie oraz pałeczka sztafety pokoleń.

Oficjalne obchody 100-lecia Uniwersytetu rozpoczęła w październiku ub. roku wspólna inauguracja roku akademickiego 2018/2019. Wśród uroczystości upamiętniających jubileusz, odbywających się przez cały rok, zaplanowano m.in. konferencje naukowe, koncerty oraz Gala Akademickich Mistrzów Sportu, w której wezmą udział absolwenci poznańskich uczelni; wybitni sportowcy, olimpijczycy.

Obchody jubileuszu 100-lecia Uniwersytetu Poznańskiego zostały objęte patronatem honorowym prezydenta RP Andrzeja Dudy. 

PAP - Nauka w Polsce, Anna Jowsa, Rafał Pogrzebny, Marcin Pawlicki

ajw/ rpo/ lic/ agt/