Ścierwnik, zwany także białosępem, był dobrze znany w starożytnym Egipcie (jego wizerunek jest hieroglifem oznaczającym „A”). Żółtawą, pomarszczoną głowę tego padlinożercy otaczają białe pióra.

Jednak na wyspie Fuerteventura (Wyspy Kanaryjskie) wiele ścierwników ma czerwone głowy i szyje – ich kolor waha się od bladobrązowego do głębokiego karmazynu.

Jak wykazały obserwacje naukowców z hiszpańskiej stacji obserwacyjno-badawczej Doñana, nie chodzi jednak o barwną odmianę, ale o makijaż – ptaki nacierają głowę, szyję i klatkę piersiową czerwonym błotem. Ponieważ populacja jest dobrze zbadana, niemal każdego ścierwnika na wyspie oznaczono plastikowymi pierścieniami, które pozwalają badać indywidualne różnice pomiędzy osobnikami.

W miejscu, gdzie zwykle karmią się białosępy, naukowcy umieścili dwie miski - jedną z błotem powstałym z czerwonej ziemi, drugą z czystą wodą.

Ptaki przyglądały się błotnistej zawiesinie, grzebały w niej nogami, a następnie delikatnie wsuwały obie strony głowy w błoto, wychodząc z kąpieli z czerwoną głową, szyją i piersią. Z około 90 ptaków, które odwiedziły to miejsce w ciągu jednego dnia 18 wybrało kąpiel błotną. Niektóre próżne jednostki wzięły nawet dwie kąpiele. Uzyskany odcień – mniej lub bardziej intensywny - zależał od osobnika. Nie dążyły do uzyskania określonego wzoru, a kąpiel nie była ograniczona do ptaków jednej płci czy w określonym wieku.

U pokrewnego orłosępa brodatego (Gypaetus barbatus) podobne zachowanie jest sygnałem dominacji, jednak naukowcy nie przypuszczają, by w przypadku ścierwnika chodziło o to samo. Orłosępy „malują się” w sekrecie i robią to znacznie staranniej niż ścierwniki. Poza tym prowadzą samotniczy tryb życia, w przypadku którego sygnalizowanie dominacji może być ważniejsze.

Być może ścierwniki wykorzystują błoto do ochrony przed bakteriami i wirusami. Jeśli jednak kąpiel błotna miałaby tak duże znaczenie, prawdopodobnie zażywałyby jej także inne ptaki. Zdaniem autorów badań ścierwnikom może chodzić po prostu o efekt wizualny, wyraźnie widoczny na tle białych piór.

Także niektóre inne ptaki stosują „kosmetyki” aby zmienić swój wygląd. Wiele z nich - w tym flamingi – wydziela podobną do wosku substancję, którą nakładają na pióra, aby nadać im połysk.

Ptaki używające barwników pochodzących ze środowiska do zmiany wyglądu są rzadsze. Przykładem mogą być żurawie kanadyjskie (Grus canadensis), które nakładają na siebie ziemię jako kamuflaż podczas gnieżdżenia. Także żyjące w Arktyce białe pardwy górskie (Lagopus mutus), znakomicie zamaskowane, gdy leży śnieg, po jego stopnieniu stają się nagle widoczne i zaczynają stosować błoto jako kamuflaż.(PAP)

pmw/ ekr/