Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) to sieć 66 radioteleskopów pracujących w zakresie fal milimetrowych i submilimetrowych. Anteny stoją na płaskowyżu Chajnantor w Chile. ALMA to globalny projekt, w którym współpracują kraje z Europy, Ameryki Północnej i Azji Wschodniej. Europa jest reprezentowana przez ESO, do którego należy także Polska.

Astronomowie badają Słońce wieloma metodami. Aby uzyskać jak najpełniejszy obraz najważniejszej dla nas gwiazdy, potrzebne są obserwacje w pełnym zakresie widma fal elektromagnetycznych, w tym właśnie na falach milimetrowych.

Zazwyczaj unika się kierowania cennych teleskopów na Słońce, bowiem jest ono i tak miliardy razy silniejsze niż inne obiekty astronomiczne na niebie, do obserwacji których są one przeznaczone. Aby teleskop mógł bezpiecznie obserwować Słońce - i nie ulec przy tym uszkodzeniu (lub nie uszkodzić odbiorników na skutek skupienia promieni słonecznych - musi być odpowiednio skonstruowany. Kiedyś boleśnie przekonano się o tym w przypadku innego submilimetrowego teleskopu, SEST, w którym nastąpił pożar konstrukcji lustra wtórnego po przypadkowym skierowaniu teleskopu na Słońce.

ALMA rozpoczęła kampanię obserwacji Słońca, nazwaną ALMA Solar Campaign. Międzynarodowy zespół badawczy astronomów obserwował olbrzymią plamę słoneczną na falach o długości 1,25 milimetra i 3 milimetrów. Na uzyskanych obrazach widać różnice temperatury pomiędzy różnymi częściami chromosfery Słońca. Jest to warstwa znajdująca się na widoczną dla nas powierzchnią Słońca, zwaną fotosferą. Obserwacje w obu zakresach długości fali pozwoliły astronomom spojrzeć na różne warstwy chromosfery. W przypadku fal 1,25 mm patrzymy głębiej, w warstwy bliższe fotosferze, niż obserwując na falach o długości 3 mm.

Oprócz obserwacji w trybie interferometrycznym, przy użyciu wielu anten ALMA, aby uzyskać szczegółowe obrazy plamy słonecznej, przeprowadzono też obserwacje Słońca przy pomocy pojedynczej anteny (aby zarejestrować widok całej tarczy słonecznej). Dzięki tzw. technice szybkiego skanowania uzyskano obraz całego dysku słonecznego w ciągu zaledwie kilku minut.

Plamy słoneczne to zmienne struktury na Słońcu związane z polem magnetycznym. Występują w obszarach, w których pole magnetyczne jest bardzo potężne. Plamy wydają nam się ciemne, ponieważ są o około 1000 st. C. chłodniejsze, niż otaczające je obszary Słońca. (PAP)

cza/ zan/