"Trybunał" polskim słowem roku 2016

\"Nie jest rolą językoznawców oceniać konkretne decyzje i działania w sporze o Trybunał Konstytucyjny, ale wybór kapituły pokazuje, że +trybunał+ jako słowo i przedmiot sporu był dla Polaków w roku 2016 ważny, wbrew ocenom wypowiadanym przez niektórych polityków\" - skomentowali organizatorzy na stronie plebiscytu.

Konkurs organizowany jest przez Uniwersytet Warszawski i Instytut Języka Polskiego UW. W skład kapituły weszli: Jerzy Bartmiński (UMCS, Lublin), Jerzy Bralczyk (UW), Andrzej Markowski (UW), Jan Miodek (UWr), Walery Pisarek (UJPII, Kraków), Halina i Tadeusz Zgółkowie (UAM).

Na słowo roku mogli też głosować wszyscy zainteresowani - w głosowaniu internetowym. Najwięcej głosów otrzymały: wyrażenie \"Pięćset Plus\" (500+) oraz słowa \"protest\" oraz \"edukacja\".

Językoznawczyni Renata Przybylska (UJ) napisała: \"Słowo +trybunał+ jest samo w sobie pięknym przykładem przyswojonego polszczyźnie wyrazu genetycznie łacińskiego, ale zapożyczonego bezpośrednio z języka francuskiego +tribunal+. Trybunał osadzony jest w rodzinie wyrazów takich jak +trybun+, +trybuna+, także pochodzących z łaciny\" - skomentowała.

Przybylska zwróciła uwagę, że współcześnie słowo \"trybunał\" ma trzy znaczenia. Po pierwsze jest to \"organ sądowy rozpatrujący sprawy o szczególnym znaczeniu, stąd mowa o trybunale konstytucyjnym, ale też może chodzić np. o trybunał administracyjny, trybunał sprawiedliwości itp.\". Po drugie \"trybunałem\" w dawnej Polsce nazywano szlachecki sąd apelacyjny. Po trzecie zaś słowo \"trybunał\" może mieć bardziej abstrakcyjne znaczenie: to instancja wydającą opinię na jakiś temat, np. trybunał sumienia, trybunał historii.

Jeden z jurorów, Jerzy Bartmiński wskazał na różnicę między wyborem kapituły plebiscytu, która zagłosowała na \"Trybunał\", a \"Pięćset Plus\", na który wskazywali najczęściej internauci. \"O czym ta różnica mówi? Mówi o tym, co komu jest bliskie, co kogo najbardziej boli i cieszy – wartości obywatelskie czy sprawy socjalno-bytowe\" - skomentował językoznawca.

\"+Trybunał+ – chodzi oczywiście o +Trybunał Konstytucyjny+ – to gwarant Konstytucji, więc oczko w głowie świadomych rzeczy obywateli, w tym także polityków, którzy z różnych stron sceny politycznej doceniają jego rolę w stanowieniu prawa i kontroli (albo braku kontroli) poczynań rządu; doceniła go grupa profesorska tworząca kapitułę. Natomiast +Pięćset Plus+ oznacza gest socjalny, znaczący dla rodzin z dziećmi, wreszcie docenionych, a przy tym zręczny manewr polityczny, który zapewnił PiS-owi zwycięstwo i wciąż wysokie poparcie\" - skomentował językoznawca.

Pozostałe słowa wyróżnione przez kapitułę to: \"Brexit\", \"demokracja\", \"edukacja\", \"dobra zmiana\", \"miłosierdzie\", \"Pięćset Plus\", \"postprawda\", \"(czarny) protest\" oraz \"suweren\".

Podobne plebiscyty prowadzone są też w innych krajach. Redaktorzy słownika oksfordzkiego uznali za słowo roku 2016 termin \"postprawda\". A np. austriackim słowem 2016 roku zostało Bundespraesidentenstichwahlwiederholungsverschiebung - termin, obrazujący perypetie Austriaków z wyborem prezydenta federalnego.

PAP - Nauka w Polsce

lt/ zan/