Narodowe Centrum Nauki jest rządową agencją wykonawczą powołaną do wspierania działalności naukowej w zakresie badań podstawowych, czyli prac eksperymentalnych lub teoretycznych podejmowanych przede wszystkim w celu zdobycia nowej wiedzy o podstawach zjawisk i obserwowalnych faktów, bez nastawienia na bezpośrednie zastosowanie komercyjne.

Jak przypomina Joanna Płaszewska z zespołu ds. informacji i promocji NCN, instytucja ta powołana została ustawą sejmową z 30 kwietnia 2010 r. W grudniu tego roku po raz pierwszy zebrała się Rada NCN, rozpoczynając prace nad pierwszymi konkursami. Ogłoszono je 15 marca 2011 r., zaledwie kilka dni po oficjalnym rozpoczęciu działalności Centrum. Od tego czasu NCN uruchomiło 11 rodzajów cyklicznych konkursów dostosowanych do potrzeb naukowców na różnych etapach kariery, a dzięki współpracy z zagranicznymi instytucjami przeprowadziło również liczne konkursy międzynarodowe, w znacznym stopniu przyczyniając się do rozwoju polskiej nauki.

Łącznie przyznano finansowanie niemal 11 tysiącom projektów naukowym w łącznej wysokości ponad 4 mld zł.

Przedstawiciele NCN podkreślają, że instytucja od początku czerpie zarówno z doświadczeń krajowych, jak i międzynarodowych wzorców. Inspiracją przy jej tworzeniu był polski Komitet Badań Naukowych, działający w latach 1991-2005, a także zagraniczne agencje grantowe, takie jak Europejska Rada ds. Badań Naukowych (ERC) oraz amerykańska Narodowa Fundacja Nauki (NSF).

Pierwszym dyrektorem mianowany został prof. Andrzej Jajszczyk, a po czterech latach jego obowiązki podjął prof. Zbigniew Błocki. Radzie Narodowego Centrum Nauki – organowi składającemu się z dwudziestu czterech wybitnych naukowców powołanych przez ministra nauki – przewodniczy prof. Michał Karoński.

Do tej pory Narodowe Centrum Nauki ogłaszało swoje konkursy 20 razy – kolejne edycje uruchamiane są co kwartał. W jego ofercie są propozycje skierowane zarówno do badaczy początkujących i dopiero rozpoczynających kariery naukowe, jak i do doświadczonych, z dorobkiem w swoich dziedzinach. Programy umożliwiają wyjazdy zagraniczne oraz przyjazdy naukowców do Polski, pozwalają na tworzenie zespołów badawczych oraz indywidualnych programów stażowych, skupionych na jednej dziedzinie nauki oraz międzydziedzinowe, a także zorientowanych na praktyczne wykorzystanie wyników badań podstawowych.

Oprócz tego we współpracy z instytucjami naukowymi z całego świata uruchomiono 22 konkursy międzynarodowe, dotyczące m.in. urbanistyki, chorób zakaźnych, astrofizyki czy technologii komunikacyjnych. Dzięki takiej różnorodności o finansowanie mogą starać się wszyscy członkowie środowiska naukowego, niezależnie od wieku, zainteresowań badawczych i doświadczenia.

Jak zauważają przedstawiciele NCN, instytucja ta poświęca dużo uwagi osobom rozpoczynającym karierę akademicką - dedykowane im konkursy cieszą się dużą popularnością: 47 proc. ogółu wniosków w konkursach rozstrzygniętych w zeszłym roku stanowiły te złożone przez osoby poniżej 35. roku życia.

Narodowe Centrum Nauki zostało przyjęte do Science Europe, stowarzyszenia ponad 50 europejskich instytucji finansujących lub prowadzących badania naukowe. Szefowie NCN, prof. Jajszczyk i prof. Błocki zostali mianowani członkami rady zarządzającej tej organizacji.

„Mimo sukcesów pierwszych pięciu lat działalności przed nami wciąż dużo wyzwań. Chcemy w jeszcze większym stopniu wspierać światowe standardy w polskiej nauce, promując wysoki, uznany międzynarodowo poziom badań oraz mobilność polskich naukowców” – poinformował prof. Zbigniew Błocki.

Obchody jubileuszu w piątek 4 marca otworzy sympozjum w Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego skierowane do naukowców prowadzących badania podstawowe w polskich instytucjach, kadry zarządzającej polskich ośrodków badawczych oraz przedstawicieli europejskich organizacji finansujących naukę. Wieczorem odbędzie się gala jubileuszowa w Teatrze im. Juliusza Słowackiego z udziałem przedstawicieli rządu, zagranicznych organizacji wspierających badania naukowe, naukowców. Gościom przedstawione zostaną wybrane projekty badawcze, prowadzone przez polskich naukowców, które zostały zrealizowane dzięki wsparciu finansowemu Centrum.

Serwis Nauka w Polsce PAP jest jednym z patronów medialnych jubileuszu Narodowego Centrum Nauki.

PAP - Nauka w Polsce

rgr/ mki/