Wyniki badań opublikowano pod koniec sierpnia w czasopiśmie "Science Translational Medicine".

Uczestnik zespołu, prof. Jacek Jassem z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego w rozmowie z PAP opisuje, że badania dotyczą dwóch typów neuroendokrynnego raka płuca: raka drobnokomórkowego oraz wielkokomórkowego, stanowiących łącznie około 20 proc. ogółu raków płuca. "O ile w leczeniu innych typów raka płuca były postępy, tak w przypadku tych dwóch postaci histologicznych od kilku dekad nie udało się znaleźć nowych leków" - przyznaje prof. Jassem. Wyjaśnia, że w przypadku drobnokomórkowego raka płuca stosuje się rutynowo chemioterapię. Na ogół prowadzi to do remisji guza, ale trwa ona tylko kilka-kilkanaście miesięcy. Raka wielkokomórkowego we wczesnym stadium choroby leczy się operacyjnie, jednak większość chorych już w momencie rozpoznania nie kwalifikuje się do zabiegu.

Naukowcy odkryli, że komórki nowotworowe w tych dwóch typach raka płuca różnią się tym od zdrowych komórek, że zawierają na swojej powierzchni dużą ilość pewnego białka: DLL3. Stężenie tej substancji w nowotworze jest kilkadziesiąt razy większe niż w zwykłych komórkach. Naukowcy postanowili wykorzystać to zjawisko i opracować przeciwciało, które wiążąc się z tym białkiem dostarczy lek przeciwnowotworowy bezpośrednio do komórek raka płuca.

Zamiary uczonych się powiodły. Najpierw opracowali oni przeciwciało, które wiąże się prawie wyłącznie z obecnym na powierzchni komórek raka płuca antygenem DLL3 warunkującym ich rozwój. Z białkiem tym udało się następnie połączyć lek przeciwnowotworowy, który hamując replikację DNA uniemożliwia podział komórek nowotworowych. "Doprowadzamy więc lek do komórki nowotworowej jak po sznurku" - komentuje prof. Jassem. Jak wyjaśnia, to, że lek uwalnia się lokalnie, bardzo wzmacnia jego działanie. Tymczasem kiedy lek stosowano systemowo, skuteczność leczenia była minimalna.

"Nie wiedzieliśmy, czy lek związany z przeciwciałem wywoła pożądany efekt. Ale wyniki badań na myszach są bardzo obiecujące: lek wykazuje zaskakująco dużą aktywność zarówno w komórkach pierwotnego raka, w nawrotach, jak i przerzutach" - zaznacza naukowiec. Na razie wiele wskazuje na to, że toksyczność leczenia jest niewielka. "Nie wiemy jednak, czy ten sam efekt uda się uzyskać u ludzi" - przyznaje badacz. W najbliższym czasie zaczną się pierwsze badania kliniczne u chorych na zaawansowanego raka płuca. Prof. Jassem zabiega, aby uczestniczyły w nich również polskie ośrodki.

Naukowiec wyjaśnia, że polski zespół zaproszono do współpracy przy badaniach m.in. z powodu zgromadzonego w Gdańskim Uniwersytecie Medycznym repozytorium wycinków drobnokomórkowego raka płuca. "To zbiór unikalny w skali świata, bowiem w tej postaci raka płuca rzadko stosowane jest leczenie chirurgiczne - zaznacza prof. Jassem. - Ten materiał zbieraliśmy w ciągu około dwudziestu lat. Wykorzystaliśmy go wcześniej w kilku innych projektach. Był on także przedmiotem rozprawy doktorskiej jednego z moich współpracowników, dr. Andrzeja Badzio, który obecnie jest uczestnikiem naszego zespołu badawczego". Trzecim polskim badaczem w tym zespole jest młody patolog z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, dr med. Piotr Czapiewski. „Nasz materiał pozwolił na sprawdzenie obecności białka DLL3 w komórkach raka płuca u ludzi" - zaznaczył badacz. Dodał, że Amerykanie prowadzili z kolei badania na liniach komórkowych i ludzkich guzach przeszczepionych myszom (tzw. ksenograftach). "W takich badaniach trzeba jednak sprawdzić obecność tych zaburzeń na kilku platformach, w tym także na materiale pochodzącym od ludzi" - opowiada onkolog.

Rak płuca jest w Polsce pierwszą przyczyną zgonów nowotworowych zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet. Spośród ogółu chorych udaje się uratować jedynie 10-15 proc. Rocznie w Polsce umiera z powodu raka płuca ok. 20 tys. osób. "Rak płuca związany jest w 90 proc. z paleniem tytoniu, więc to trochę nowotwór na życzenie. Bardzo skutecznie można zapobiegać jego rozwojowi, a mniej skutecznie go leczyć. I to staramy się ciągle społeczeństwu uświadamiać" - mówi prof. Jassem.

PAP - Nauka w Polsce, Ludwika Tomala

lt/ mrt/