Śródziemnomorze – odległe i bliskie

Obszerna licząca ponad 560 stron publikacja jest zbiorem 18 esejów, które wyszły spod piór specjalistów od tak różnych dziedzin, jak historia, językoznawstwo, literatura, arabistyka, ekonomia czy politologia. Redaktorami naukowymi dzieła są Joanna Sanetra-Szeliga i Robert Kusek, pracownicy krakowskiego MCK, które opublikowało tę pracę. Jest ona dwujęzyczna – obok każdego polskiego tekstu zamieszczono jego angielskie tłumaczenie.

Promocja książki odbyła się 24 kwietnia w siedzibie MCK w Krakowie. Jako paneliści wzięli w nim udział dyrektor MCK, historyk sztuki i urbanista prof. Jacek Purchla, historyk literatury staropolskiej z Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Andrzej Borowski i filolog klasyczny z Uniwersytetu Warszawskiego prof. Jerzy Axer (ten ostatni brał udział w dyskusji za pośrednictwem Skype’a).

Zakresu geograficznego nie ograniczono tylko do europejskiej części basenu tego morza; wiele miejsca poświęcono także jego południowej stronie, zdominowanej przez cywilizację arabsko-muzułmańską.

W publikacji znalazły się szkice m.in. o historycznych związkach między Morzem Śródziemnym a Bałtyckim, wizerunku świata arabskiego we współczesnej Polsce, polskim wsparciu dla „arabskiej wiosny”, śladach kultury śródziemnomorskiej w polskiej sztuce najnowszej. W jednym z esejów pt. „Wino, oliwa i post. Morze Śródziemne w kuchni staropolskiej” historyk prof. Jarosław Dumanowski przypomina, jak duże znaczenie miały niegdyś dla polskiej szlachty upodobania kulinarne Francuzów i Włochów.

W książce można przeczytać też artykuł o Krakowie jako „stolicy polskiego Śródziemnorza”, którego autorem jest prof. Purchla.

„Kraków jest naturalnym i oczywistym miejscem dla prowadzenia polskiego dialogu z Morzem Śródziemnym. Naturalnym, ponieważ miasto to zawsze zwracało się w kierunku południowym” – wyjaśnił PAP po spotkaniu Purchla, wykładowca dwóch krakowskich uczelni: Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Ekonomicznego. „Stąd przyszła cywilizacja, w wiekach XVI i XVII italianizm zdominował tożsamość naszego miasta, a późniejsza przynależność do monarchii Habsburgów ułatwiała kontakty ze Śródziemnomorzem” - dodał.

Jak przypomniał, w czasach przynależności Galicji do Cesarstwa Austro-Węgierskiego ulubionym kurortem nadmorskim krakowian nie był nadbałtycki Sopot, ale Abacja, dzisiejsza chorwacka Opacija.

Niemal wszyscy paneliści podkreślali, że książka przypomina o wielkim aktualnym wyzwaniu dla Europy – nie tylko kulturowym, ale i politycznym – jakim jest lepsze poznanie naszych sąsiadów z drugiej strony Morza Śródziemnego.

Prof. Andrzej Borowski zaznaczył, że o ile rola grecko-rzymskiego antyku i Biblii jest w Polsce ogólnie doceniona, to zupełnie inaczej jest z wpływami świata arabskiego na literaturę staropolską. Zgodził się z nim prof. Purchla, według którego „w Polsce mamy silne związki historyczne z Turcją, bezpośrednie więzi i wspólną pamięć z obywatelami Izraela, natomiast bardzo mało wiemy o krajach arabskich”.

Natomiast filolog klasyczny prof. Jerzy Axer przypomniał, że w czasach PRL „w łacińskiej tradycji upatrywała polska inteligencja źródeł umiłowania wolności i odporności na indoktrynację komunistyczną”. Jednak z drugiej strony kult tradycji antycznej miał też negatywne skutki – gdyż – jak to ujął Axer - „trzymało to nas w pewnym rezerwacie” i przeszkadzało w otwieraniu się Polaków na inne wpływy kulturowe.

Publikacja „Czy Polska leży nad Morzem Śródziemnym?” jest plonem polskiego udziału w pracach Eurośródziemnorskiej Fundacji Dialogu Kultur im. Anny Lindh. Organizacja ta, powołana w 2005 roku z inicjatywy Unii Europejskiej, obejmuje 43 kraje Europy i południowego basenu Morza Śródziemnego, a jej zadaniem jest ułatwienie dialogu między szeroko pojętą Północą i Południem Śródziemnomorza.

Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie jest – decyzją polskich władz – krajowym koordynatorem polskiej sieci Fundacji im. Anny Lindh.

PAP - Nauka w Polsce, Szymon Łucyk

szl/ agt/