W poniedziałek w Warszawie rozpoczyna się dwudniowa konferencja poświęcona udziałowi polskich organizacji w największym unijnym programie finansującym nowatorskie badania naukowe i innowacyjne rozwiązania - Horyzont Europa.

Dyrektor NCBR uważa, że polska nauka zdecydowanie nie korzysta w pełni z potencjału tego programu. Naukowcy, którzy starają się o środki na finansowanie innowacyjnych projektów badawczych, zbyt często ograniczają się do możliwości dostępnych na poziomie krajowym, zamiast aktywnie sięgać po instrumenty unijne.

- Polskie uczelnie i instytuty badawcze czy naukowe radzą sobie bardzo dobrze w programie i coraz częściej podejmują się większych ról w projektach, tzn. koordynacji; ale na tle innych krajów ten potencjał nie jest w pełni wykorzystany – zauważył prof. Jerzy Małachowski.

Jego zdaniem, aby naukowcy chętniej sięgali po te środki, muszą dostrzegać realne korzyści płynące z udziału w programie Horyzont Europa – zarówno pod względem finansowym, jak i rozwojowym oraz prestiżowym, wynikającym m.in. ze współpracy międzynarodowej.

- Horyzont Europa to nie tylko źródło finansowania, ale także brama do międzynarodowej współpracy na najwyższym poziomie. Warto z tego programu korzystać – nie tylko ze względu na granty, lecz także dla budowania sieci kontaktów, wymiany wiedzy, podnoszenia jakości badań oraz otwierania się na nowe rynki – zachęcił prof. Małachowski.

Uznał przy tym, że dobrze by było, gdyby udział w programie Horyzont Europa był wyraźnie premiowany w krajowym systemie oceny jednostek naukowych – „zarówno w ramach parametryzacji uczelni i instytutów, jak i w procesach decyzyjnych dotyczących finansowania badań”. - To wzmocni motywację do angażowania się w międzynarodowe projekty i podniesie rangę współpracy ponadnarodowej w polskiej nauce - zaznaczył.

Podkreślił przy tym, jak ważne jest wsparcie instytucjonalne dla naukowców, którzy – choć prowadzą świetne, innowacyjne badania - nie wygrywają konkursów z powodów związanych np. z przygotowaniem dokumentów.

- Sama nauka to jedno, ale przygotowanie konkurencyjnego wniosku wymaga profesjonalnego zaplecza administracyjnego – dobrze funkcjonujących działów projektowych na uczelniach, w instytutach oraz w firmach, które odciążą badaczy od zawiłości proceduralnych – zaznaczył dyrektor NCBR.

Przyznał, że nie można zobligować uczelni, instytutów naukowych oraz komórek R&D w firmach, aby działały tylko na rzecz tego typu mechanizmu finansowania. Naukowcy, którzy nie znajdują wystarczającej pomocy w swoich miejscach pracy mogą na przykład skorzystać z koordynowanej przez NCBR Akademii Managera KPK. Jest to narzędzie służące do szkolenia i przygotowania grantobiorców – z poziomu krajowego. Naukowiec prowadzony jest „krok po kroku” przez program Horyzont Europa – od rejestracji w systemie, poprzez analizę dokumentacji, poszukiwanie partnerów, przygotowanie wniosku projektowego, proces oceny wniosku aż do podpisania umów. Pomoc można uzyskać też na etapie raportowania i rozliczania kosztów.

Jeśli chodzi o projekty, które uzyskały wysoką ocenę w ramach konkursów Horyzontu Europa, ale nie otrzymały finansowania ze względu na ograniczenia budżetowe programu, szef NCBR uważa, że zasadne byłoby wprowadzenie dla nich krajowego wsparcia, aby ich potencjał nie został zmarnowany.

Dyrektor podkreślił, że NCBR jest agencją ukierunkowaną na wspieranie innowacyjności i jako taka czerpie inspirację z programu Horyzont Europa: z jego otwartości na aplikujących, uproszczonych procedur i przejrzystych kryteriów oceny. - Te doświadczenia mogą posłużyć nam jako punkt odniesienia przy rozwijaniu własnych rozwiązań w zakresie finansowania projektów badawczo-rozwojowych, dostosowanych do krajowego kontekstu i potrzeb – zapewnił prof. Małachowski.

Profesor dodał, że krajowe programy powinny być zbieżne ze strategicznymi kierunkami programów unijnych, tak żeby stanowiły przygotowanie do wejścia z innowacjami na szersze europejskie i światowe rynki. Tak jest w przypadku inicjatywy STEP, czyli Platformy na rzecz Technologii Strategicznych dla Europy, w której dotacje przyznawane są bezzwrotnie na innowacje w takich obszarach jak: biotechnologia, szeroko pojęte technologie cyfrowe, czyste i zasobooszczędne technologie oraz w przygotowaniu i uruchomieniu obszar obronności i bezpieczeństwa.

Na konferencji organizowanej w poniedziałek i wtorek w Warszawie przez NCBR, dotyczącej programu Horyzont Europa, omawiane będą m.in. uproszczenia, na jakie mogą liczyć polscy naukowcy chcący aplikować o środki europejskie.

Jak przyznał dyrektor NCBR, dyskusja nad kształtem uproszczeń w kolejnej perspektywie tego programu dopiero się rozpoczyna. Za najważniejsze ułatwienie prof. Małachowski uważa system rozliczania projektów typu „Lump Sum” (ryczałtowa metoda finansowania). Ten model już funkcjonuje, a zgodnie z planami Komisji Europejskiej w 10. Programie Ramowym ma być stosowany w zdecydowanej większości projektów.

- To radykalne uproszczenie – zamiast szczegółowego rozliczania kosztów rzeczywistych beneficjent otrzymuje ryczałt, a ocenie podlega przede wszystkim jakość merytoryczna i rezultaty projektu. To oznacza mniej biurokracji, większą przewidywalność i więcej czasu na samą naukę oraz innowacje – podsumował rozmówca PAP.

Jak podało NCBR, w Programie Ramowym Horyzont Europa 693 polskie organizacje realizują obecnie 1530 projektów na łączną kwotę dofinansowania netto 823,1 mln euro. W 226 projektach polskie instytucje pełnią rolę koordynatora.

Karolina Duszczyk (PAP)

kol/ bar/