Dotychczasowe zezwolenie prezesa Państwowej Agencji Atomistyki na eksploatację jądrowego reaktora badawczego MARIA w Narodowym Centrum Badań Jądrowych (NCBJ) w Świerku straciło ważność 31 marca br., po 10 latach. Od początku kwietnia br. reaktor pozostawał więc wyłączony.

NCBJ złożyło wniosek o wydanie zezwolenia na eksploatację reaktora w sierpniu 2024 r. Wniosek nie był kompletny. Prezes PAA 11-krotnie wzywał NCBJ do usunięcia braków formalnych, formułując kilkaset uwag.

W piątek Agencja podała, że po przeprowadzeniu kompleksowej oceny wniosku Narodowego Centrum Badań Jądrowych (NCBJ) prezes PAA 31 lipca podjął decyzję w sprawie nowego zezwolenia dla reaktora MARIA.

„Decyzję Prezesa PAA poprzedziła wielomiesięczna analiza i ocena wszystkich dokumentów dołączonych do wniosku, podczas której wielokrotnie wzywano wnioskodawcę do wyjaśnień i uzupełnień w kwestiach, które nie były precyzyjne, a dotyczyły bezpieczeństwa użytkowania obiektu” - wskazała Państwowa Agencja Atomistyki.

Zwróciła uwagę, że zgodnie z przepisami ustawy Prawo atomowe, projekt zezwolenia został przedstawiony do opinii Radzie ds. Bezpieczeństwa Jądrowego i Ochrony Radiologicznej (BJiOR), a następnie wnioskodawcy.

Ostatecznie 31 lipca 2025 r. Prezes PAA podpisał bezterminowe zezwolenie na eksploatację reaktora. W treści zezwolenia Prezes PAA określił szczegółowe warunki eksploatacji reaktora, których przestrzeganie przez Narodowe Centrum Badań Jądrowych gwarantuje bezpieczne funkcjonowanie obiektu.

Agencja zaznaczyła, że eksploatacja reaktora, w tym postępowanie zgodnie z warunkami zezwolenia będzie sprawdzane podczas regularnych kontroli inspektorów dozoru jądrowego Państwowej Agencji Atomistyki, a także w ramach okresowych ocen bezpieczeństwa.

Narodowe Centrum Badań Jądrowych z kolei podkreśliło w piątek, że zgoda na eksploatację reaktora badawczego MARIA została wydana bezterminowo i umożliwia kontynuację pracy reaktora.

„Dla nas to bardzo dobra wiadomość i wręcz ulga” - powiedział, cytowany w komunikacie NCBJ, minister energii Miłosz Motyka.

Podkreślił, że reaktor pełni bardzo ważną rolę, „ale wymogi bezpieczeństwa jądrowego zawsze muszą być spełnione”. „Teraz, kiedy wszystkie niezbędne analizy i procedury zostały odpowiednio przygotowane i zaakceptowane, Maria może wrócić do pracy a priorytetem jest realizacja programu modernizacji, który pozwoli jej pracować kolejne 20 lat” – zaznaczył Motyka.

Jak zaznaczyło NCBJ, decyzja prezesa PAA „kończy wieloetapową procedurę administracyjną, w ramach której NCBJ przekazało kompletną dokumentację, obejmującą m.in. analizy bezpieczeństwa, procedury eksploatacyjne, plany awaryjne oraz szczegółowe informacje dotyczące ochrony fizycznej i radiologicznej obiektu”.

P.o. dyrektora Narodowego Centrum Badań Jądrowych prof. dr hab. Agnieszka Pollo podkreśliła, że otrzymanie nowego zezwolenia potwierdza „wysoki poziom bezpieczeństwa naszej infrastruktury oraz kompetencji zespołu inżynierów, fizyków i specjalistów zaangażowanych w pracę reaktora MARIA”. „Rozpoczynamy procedurę wznowienia eksploatacji reaktora i będziemy kontynuować jego misję badawczą i usługową” – dodała.

Reaktor MARIA ma istotne znaczenie dla produkcji niektórych leków izotopowych przeznaczonych do walki z nowotworami.

Jak podaje Narodowe Centrum Badań Jądrowych (NCBJ), MARIA to jedyny w Polsce działający reaktor jądrowy. Ma moc 30 MW. Jego budowę rozpoczęto w czerwcu 1970 r., a uruchomiony został w grudniu 1974 r., w ówczesnym Instytucie Badań Jądrowych (IBJ). Według NCBJ reaktor był znaczącym światowym wytwórcą jodu-131 stosowanego w diagnozowaniu i leczeniu chorób tarczycy. Praca reaktora pokrywała 100 proc. polskiego zapotrzebowania na tę substancję. MARIA zaspokajała też około 10–20 proc. globalnego zapotrzebowania na molibden-99, który jest stosowany w diagnostyce i terapii onkologicznej.

PAA informowała PAP pod koniec lipca br., że NCBJ przekazywało jej regularnie wyjaśnienia, które były poddawane analizie merytorycznej przez pracowników Agencji pod kątem spełnienia przez reaktor MARIA wymagań bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej.

„Ostatnie zastrzeżenia dotyczyły głównie klasyfikacji bezpieczeństwa systemów, elementów konstrukcji i wyposażenia reaktora i są na końcowym etapie weryfikacji w PAA” – przekazała Agencja. Zwróciła uwagę, że do wydania zezwolenia na działalność obiektu jądrowego, czyli takiego obiektu, jakim jest reaktor MARIA, potrzebne jest ponadto przekazanie do PAA Zakładowego Planu Postępowania Awaryjnego, który wnioskodawca musi uzgodnić z wojewodą, komendantem wojewódzkim Państwowej Straży Pożarnej oraz komendantem wojewódzkim Policji”.

Prezes PAA ma sześć miesięcy na wydanie decyzji, licząc od dnia wpłynięcia do PAA kompletnego wniosku. Bieg tego terminu jest wstrzymywany, jeśli np. dozór jądrowy wzywa do uzupełnień czy wyjaśnień.(PAP)

Nauka w Polsce

ab/ malk/