Polska wersja językowa platformy MentalHealth4All (www.mentalhealth4all.eu/pl ) została opracowana przez zespół badaczek z Instytutu Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego: prof. Łucję Biel, prof. Agnieszkę Biernacką, dr Urszulę Okulską-Łukawską, dr Aleksandrę Kalatę-Zawłocką oraz dr Katarzynę Czarnocką-Gołębiewską. Narzędzie, które ma na celu zapewnienie uchodźcom i migrantom wsparcia w zakresie zdrowia psychicznego, jest obecnie dostępne w 15 językach.

- W ramach projektu nasz zespół przeprowadził liczne wywiady z uchodźcami i migrantami, a także z pracownikami socjalnymi, mediatorami kulturowymi, tłumaczami, psychologami i psychiatrami. Pozwoliło to ustalić potrzeby, bariery i strategie komunikacyjne w dostępie do pomocy w zakresie zdrowia psychicznego – powiedziała PAP kierująca projektem prof. Łucja Biel. Na tej podstawie opracowano wielojęzyczne materiały informacyjne i filmiki edukacyjne. Specjaliści i migranci współtworzyli platformę i oceniali jej funkcjonalność.

- Migranci i uchodźcy mierzą się z wieloma problemami natury psychicznej. Wynikają one z traumatycznych doświadczeń we własnym kraju – takich jak wojna czy inne kryzysy, przemoc seksualna, trudności ekonomiczne. Dlatego osoby te mogą cierpieć na zespół stresu pourazowego (PTSD), depresję, zaburzenia lękowe – powiedziała PAP dr Aleksandra Kalata-Zawłocka.

Dodała, że sama podróż szlakiem migracyjnym może być traumatyczna. - Osoby, które nim podążają, spotykają się z przemocowym traktowaniem, doświadczają sytuacji zagrażających życiu. Odsyłanie ich do innego kraju, czyli tzw. pushback, również jest źródłem ogromnego stresu. Pojawia się lęk o przeżycie swoje i najbliższych, o byt – wymieniała naukowczyni.

Migranci i uchodźcy napotykają też wiele trudności w kraju, do którego przybywają – nie znają języka, kultury, nie mają pracy i zasobów materialnych, boją się, czy sobie poradzą, nie wiedzą, gdzie zwrócić się po pomoc. To może dodatkowo nasilać lub wywoływać problemy psychiczne. - Z naszych wywiadów wynikało, że dużym problemem jest brak poczucia stabilności, niepewność, co do przyszłości, na przykład jak długo będzie trwała ta sytuacja, kiedy będzie można wrócić do kraju – wymieniała prof. Biel.

Jak podkreśliła dr Kalata-Zawłocka, istotną przeszkoda w szukaniu opieki w zakresie zdrowia psychicznego jest to, że uchodźcy przeważnie nie mają do niej dostępu w języku, w którym mówią. - Bariera komunikacyjna jest ogromna – zaznaczyła. Dodatkowo nie wiedzą, jak opieka medyczna funkcjonuje w danym kraju. Na przykład w Polsce mamy problemy z dostaniem się do psychiatry - na wizytę finansowaną przez Narodowy Fundusz Zdrowia czeka się bardzo długo, tłumaczyła.

Zdaniem specjalistki poszukiwaniu pomocy terapeuty lub psychiatry często towarzyszy wstyd oraz obawy, że ktoś z rodzimej społeczności się o tym dowie, a może to być np. niezgodne z normami kulturowymi w danym kraju. - Obecność tłumacza często budzi obawy, że może te informacje się gdzieś wydostaną. Stad biorą się uprzedzenia do tłumaczy – powiedziała dr Kalata-Zawłocka.

Jak dodała prof. Łucja Biel, migrantki i uchodźczynie, które stanowiły większość badanej grupy, boją się, iż w przypadku rozwodu mąż wykorzysta to, że leczyły się psychiatrycznie.

Projekt MHealth4All powstał właśnie po to, aby złagodzić problem z dostępem do informacji i ułatwić migrantom, uchodźcom korzystanie z pomocy w zakresie zdrowia psychicznego. Platforma ma też na celu wspieranie osób, które mają z nimi kontakt - specjalistów świadczących usługi opieki zdrowotnej, a także przedstawicieli instytucji i organizacji działających na rzecz migrantów i uchodźców. Zawiera ona przystępne materiały informacyjne dotyczące zdrowia psychicznego, systemów opieki zdrowotnej oraz ośrodków wsparcia zdrowia psychicznego w różnych krajach Europy.

- Na platformie pokazano np. jak rozpoznać u siebie wstępnie problem ze zdrowiem psychicznym. To ważne, ponieważ nie wszyscy zdają sobie sprawę z tego, że mają jakiś problem - powiedziała dr Kalata-Zawłocka.

Narzędzie powstało w ramach trzyletniego projektu (pt: MHealth4All: Development and implementation of a digital platform for the promotion of access to mental healthcare for low language proficient third-country nationals in Europe), współfinansowanego przez unijny Fundusz Azylu, Migracji i Integracji (AMIF). Uczestniczyło w nim 13 partnerów z dziewięciu krajów, w tym uczelnie wyższe i organizacje pozarządowe, a w skład zespołu weszli eksperci ds. komunikacji międzykulturowej, tłumaczeń ustnych, psychologii klinicznej i społecznej, psychiatrii i wsparcia dla migrantów.

Na platformie można uzyskać informacje w 15 językach: tureckim, ukraińskim, litewskim, polskim, rosyjskim, niderlandzkim, włoskim, niemieckim, francuskim, hiszpańskim, słoweńskim, chińskim, perskim, arabskim i angielskim.

Dostępna jest też mapa ośrodków, które zapewniają pomoc.

Joanna Morga (PAP)

jjj/ agt/ amac/