Większość gatunków roślin na Ziemi, w tym rośliny uprawne, nie może się rozmnażać bez pomocy zapylających je zwierząt. Pszczoły miodne i inne owady zapylające corocznie zapewniają amerykańskiej gospodarce dochody liczone w miliardach dolarów i odpowiadają za produkcję prawie jednej trzecią żywności. Współczesne rolnictwo jest tak zależne od pszczół miodnych, że ludzie rozpowszechnili je na całym świecie, a w wielu przypadkach wymknęły się spod kontroli człowieka i zyskały znaczenie w naturalnych ekosystemach jako obce, dzikie populacje. Jak każdy obcy organizm, pszczoły miodne mogą zakłócać rodzime ekosystemy, jeśli staną się wystarczająco liczne.

Dzikie pszczoły miodne bardzo rozmnożyły się w Południowej Kalifornii, podobnie jak w pozostałej części południowo-zachodnich Stanów Zjednoczonych. Nowe badanie przeprowadzone przez biologów z University of California w San Diego, Dillona Travisa, Joshuę Kohna, Davida Holwaya i Keng-Lou Jamesa Hunga, zwraca uwagę na zagrożenie, jakie obce pszczoły miodne stanowią dla rodzimych zapylaczy w południowej Kalifornii, zwłaszcza regionie San Diego.

Naukowcy już wcześniej oszacowali, że pszczoły miodne stanowią do 90 proc. wszystkich pszczół odwiedzających kwiaty wielu rodzimych gatunków roślin w tym regionie. Teraz udało się ustalić, że pszczoły miodne pobierają około 80 proc. pyłku w pierwszym dniu otwarcia kwiatu. Odkrycie to jest ważne, ponieważ wszystkie pszczoły w regionie — i zdecydowana większość gatunków na świecie — wykorzystują pyłek do wychowywania potomstwa.

Ilość pyłku pobieranego codziennie przez pszczoły miodne z zaledwie jednego hektara rodzimej roślinności wystarcza, aby zapewnić pożywienie tysiącom rodzimych pszczół w szczytowym okresie kwitnienia rodzimych krzewów. Ponieważ pszczoły miodne są większe od większości rodzimych gatunków pszczół w południowej Kalifornii, udało się obliczyć, że stanowią one obecnie 98 proc. całkowitej biomasy pszczół w tym ekosystemie. Gdyby pyłek i nektar używane do tworzenia biomasy pszczół miodnych zostały zamiast tego przekształcone w rodzime pszczoły, można by się spodziewać, że populacje rodzimych pszczół byłyby około 50 razy większe niż obecnie.

- Chociaż pszczoły miodne są słusznie uważane za niezastąpione dla ludzi, mogą również stanowić poważne zagrożenie dla naturalnych ekosystemów, w których nie są rodzime — powiedział Hung, który uzyskał doktorat na UC San Diego, a obecnie jest adiunktem na University of Oklahoma. - Los pszczół miodnych jest kwestią hodowli zwierząt i zarządzania inwentarzem żywym, ale jeśli chodzi o kwestie ochrony tutaj, w Ameryce Północnej, pszczoły miodne są raczej częścią problemu, a nie rozwiązaniem lub celem ochrony.

Innym powodem do niepokoju jest badanie opublikowane w 2023 r. przez Travisa i Kohna, które wykazało, że rośliny zapylane przez pszczoły miodne produkują potomstwo gorszej jakości w porównaniu z tymi rodzimych zapylaczy.

Rodzime pszczoły są zagrożone przez utratę siedlisk, zmiany klimatu i zanieczyszczenie chemiczne. Zdaniem autorów wysoki poziom eksploatacji pyłku przez pszczoły miodne nie jest dobrze udokumentowany i może stanowić dodatkowe i ważne zagrożenie dla populacji rodzimych pszczół w miejscach, w których pszczoły miodne stały się liczne.

Podczas gdy liczba kolonii pszczół miodnych rośnie na całym świecie z powodu komercyjnego przemysłu pszczelarskiego, liczebność wielu gatunków rodzimych zapylaczy maleje. "Publiczne obawy dotyczące pszczół miodnych często nie biorą pod uwagę ich potencjalnych negatywnych skutków dla rodzimych zapylaczy" — zauważają autorzy w swoim raporcie.

- Pszczoły miodne są niezwykle skuteczne w pozyskiwaniu zasobów, takich jak pyłek i nektar — podkreślił Travis. - W przeciwieństwie do zdecydowanej większości rodzimych gatunków w regionie, pszczoły miodne mogą przekazywać swoim współlokatorom lokalizację roślin i szybko zbierać większość pyłku, często wcześnie rano, zanim rodzime pszczoły zaczną szukać pożywienia.

W nowym badaniu oszacowano ilość zebranego pyłku, wykorzystując trzy pospolite rodzime rośliny miododajne: szałwię czarną (Salvia mellifera), szałwię białą (Salvia apiana) i facelię daleką (Phacelia distans) jako docelowe źródła pyłku. Zaledwie dwie wizyty pszczół miodnych usunęły ponad 60 proc. dostępnego pyłku z kwiatów wszystkich trzech gatunków. Niewiele zostało dla ponad 700 gatunków rodzimych pszczół w tym regionie.

- Najbardziej zaskakującym odkryciem była niezwykle mała liczba zaobserwowanych rodzimych gatunków, które były tak duże lub większe od pszczół miodnych — powiedział emerytowany profesor Kohn. - Szczególnie rzadkie były trzmiele, które stanowiły zaledwie 0,1 proc wszystkich obserwowanych przez nas gatunków.

Zdaniem autorów zużycie zasobów przez pszczoły miodne powinno być przedmiotem większej uwagi jako potencjalny czynnik spadku populacji zapylaczy. Jednym z kroków w celu rozwiązania tej sytuacji mogłoby być zaostrzenie wytycznych dotyczących tego, czy i gdzie pszczelarze kontraktowi na dużą skalę mogą utrzymywać swoje ule na gruntach publicznych po zakwitnięciu upraw, aby ograniczyć możliwości wypierania przez pszczoły miodne rodzimych gatunków wobec ograniczonych zasobów rodzimej roślinności.

- Na obszarach z zagrożonymi gatunkami pszczół, zarządcy rezerwatów przyrody mogą również rozważyć systematyczne usuwanie lub relokację kolonii obcych pszczół miodnych, aby dać szansę dzikim gatunkom – wskazał Hung.

Paweł Wernicki (PAP)

pmw/ agt/